مَنْ حَفِظَ مِن اُمّتى أربعينَ حديثا ينتفِعونَ بِها فى أمرِ دينِهمْ بَعَثَهُ اللّهُ يومَ القيامةِ فقيها عالما.^۱ هر كه براى نفع امّت من در كار دينشان ، چهل حديث را حفظ كند ، خداى متعال ، او را در قيامت ، فقيهى دانشمند بر مى انگيزد.
درباره مراد از حفظ اين حديث شريف ، علّامه مجلسى ، دو قول : «حفظ حديث در سينه ها» و «حفظ حديث از نابودى به هر طريق» را ذكر مى كند و درباره مراتب حفظ نيز نكاتى را بيان مى دارد. ^۲ وى ، ظاهرترين مصداق حفظ را كتابت حديث پيامبر صلى الله عليه و آله و اهل بيت عليهم السلام دانسته و سيره بزرگان در تأليف كتاب هاى چهل حديث را شاهد آن مى داند.
در باب اعتبار روايت «چهل حديث» ، محدّثان و علماى رجال ، ديدگاه هاى مختلفى بيان داشته اند كه بدانها اشاره مى شود.

ـ برخى ، روايت «چهل حديث» را «مشهور» و «مستفيض» مى دانند

شيخ بهايى مى گويد :
بايد دانست كه اين حديث ، در ميان دانشمندان مخالف و موافق ، مشهور است ، چنان كه برخى به تواتر آن ، حكم كرده اند. ^۳
فيض كاشانى نيز درباره آن مى گويد :
اين حديث در ميان شيعه و سنّى ، مشهور و مستفيض است ؛ بلكه بعضى آن را متواتر دانسته اند و علماى شيعه با اندكى اختلاف در لفظ ، آن را به طرق مختلف ، روايت كرده اند. ^۴
علّامه مجلسى نيز درباره آن ، چنين اظهار نظر مى كند :

175 . ادعيه ، از زين العابدين سلطانى (نيمه دوم ق 13 ق). ^۱
176 . ادعيه ، از محمّد بن محمّد صادق شريف موسوى (ق 13 ق). ^۲
177 . الصحيفة السجادية الرابعة ، از محمّد حسن بن محمّد على زاهدى گيلانى (ق 13 ق). كتاب ، در سال 1299 ق ، نوشته شده است. ^۳
توجّه عالمان شيعه در اين دوره به دعا و زيارت و نگارش كتاب هاى بسيار در اين دوره ، مانند دوره هاى ديگر ، بيانگر اهمّيت دعا و مناجات با خدا و زيارت معصومان عليهم السلام و جايگاه والاى اين ارتباط معنوى در زندگى مؤمنان است.

4 ـ 2 . سبك هاى خاص

مراد از سبك خاص ، شيوه اى است كه مؤلّف بر اساس آن به نگارش و تأليف كتاب حديث پرداخته است . براى مثال ، سندنويسى و اربعين نگارى ، هر كدام يك سبك است كه در يكى ، مؤلّف ، روايات هر يك از صحابيان را جداگانه و به ترتيب الفبا ذكر مى كند و در ديگرى مؤلّف چهل حديث را در يك يا چند موضوع ، در كتابى گِرد مى آورد و گاه به شرح و توضيح آنها مى پردازد . در اين جا تنها به اربعين نگارى مى پردازيم :

1 ـ 4 ـ 2. نگارش چهل حديث (اربعين نگارى)

اربعين نگارى ، از ديرباز در ميان دانشمندان دينى مسلمان ، اعم از شيعه و سنّى ، رايج بوده است. مبناى كار اين عالمان در تدوين چهل حديث در موضوعات مختلف و پرداختن به شرح و توضيح آنها ، حديثى از پيامبر اكرم است كه مى فرمايد: