175
تاريخ حديث شيعه در سده هاي دوازدهم و سيزدهم هجري

ـ شرح وسائل الشيعة
ـ حاشيه بر الصافى
ـ شرح كتاب هاى حديثى گوناگون
پنج . شرح برخى خطبه ها
شش . شرح يك يا چند حديث
هفت . شرح ادعيه و زيارات

يك . شرح و حاشيه نويسى بر كتب اربعه حديث

با توجّه به جايگاه والاى چهار كتاب حديثى متقدّم در بين شيعيان ، دانشمندان شيعه در دو قرن دوازدهم و سيزدهم نيز بر تمام يا بخشى از اين كتاب ها ، شرح و حاشيه بسيارى نگاشته اند كه به ترتيب زمانى به ذكر آنها مى پردازيم:

شرح و حاشيه نويسى بر «الكافى»

كتاب الكافى ، تأليف ابو جعفر محمّد بن يعقوب كلينى(م 369 ق) ، نخستين كتاب از چهار كتاب حديثى شيعه است كه به دليل در برداشتن احاديث مربوط به اصول دين و فروع فقهى ، و نيز شأن والاى مؤلّف آن در ميان محدّثان ، از اهمّيت و اعتبار ويژه اى برخوردار است. از جمله شروح و حواشى نگارش يافته بر الكافى در قرن دوازدهم و سيزدهم ، موارد زير را مى توان ذكر كرد:
1 . شرح روضة الكافى (نزهة الإخوان و تحفة الخلّان) ، از سيّد نعمة اللّه بن عبد اللّه جزايرى (م 1112 ق). ۱
2 . شرح فروع كافى ، از محمّد هادى بن محمّد صالح مازندرانى(م 1120 ق). ۲

1.الذريعة ، ج ۱۳ ، ص ۲۹۷ (ش ۱۰۸۵) و ج ۲۴ ، ص ۱۱۰.

2.وى ، فقيه ، اديب و خطّاط شيعى است و به سبب ترجمه قرآن به «هادى مترجم» شهرت داشت. وى نوه مجلسى اوّل است و نزد دانشمندان عصر خويش ، درس خواند. محمّد على بن ابى طالب حزين ، از شاگردان اوست. ترجمه صحيفه سجاديه ، شرح دعاى صباح نيز از اوست (موسوعة طبقات الفقهاء ، ج ۱۲ ، ص ۴۰۰ ؛ روضات الجنّات ، ج ۲ ، ص ۸۸ ؛ أعيان الشيعة ، ج ۱۰ ، ص ۸۲ ؛ ريحانة الأدب ، ج ۵ ، ص ۱۴۸).


تاريخ حديث شيعه در سده هاي دوازدهم و سيزدهم هجري
174

حاشيه نويسى بر احاديث و كتاب هاى حديثى ، يكى از محورهاى عمده تلاش دانشمندان شيعه در حوزه حديث را تشكيل داده است. اين كار كه به طور عمده از اوايل قرن يازدهم هجرى آغاز شد ، در قرن هاى دوازدهم و سيزدهم نيز ادامه داشت ؛ چه اين كه در طول قرن دوازدهم ، اخباريگرى ، همچنان رايج بود و صفويه در سه چهار دهه پايانى حكومت خويش نيز مانند دوره هاى پيش از آن ، از تشويق دانشمندان شيعه در توجّه به كتب مذهبى نقلى ، دريغ نورزيدند.
شرح و حاشيه نويسى بر احاديث ، به چند صورت انجام گرفته است ، از جمله آن كه برخى كتاب هاى حديثى به طور كامل شرح گرديده اند . ديگر آن كه بخشى از كتاب يا خطبه اى از خطبه هاى مأثور ، شرح داده شده است. برخى از دانشمندان نيز در يك رساله به شرح يك حديث خاص پرداخته اند.
فهرست شروح و حواشى حديث در قرن دوازدهم و سيزدهم ، به ترتيب زير است:

1 ـ 2 ـ 3 . شرح و حاشيه نويسى بر احاديث :

يك . شرح و حاشيه نويسى بر كتب اربعه حديث :
ـ شرح و حاشيه بر كتاب الكافى
ـ شرح و حاشيه نويسى بر كتاب من لايحضره الفقيه
ـ شرح و حاشيه نويسى بر تهذيب الأحكام
ـ شرح و حاشيه نويسى بر الاستبصار
دو . شرح و حاشيه بر نهج البلاغة
سه . شرح و حاشيه بر الصحيفة السجّادية
چهار . شرح و حاشيه نويسى بر ديگر كتاب هاى حديثى :
ـ شرح و حاشيه بر الوافى

  • نام منبع :
    تاريخ حديث شيعه در سده هاي دوازدهم و سيزدهم هجري
    ناشر :
    سازمان چاپ و نشر دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1385
    نوبت چاپ :
    اوّل
تعداد بازدید : 65684
صفحه از 407
پرینت  ارسال به