درآورد ، ناچار شد در آخر كار با گرد آوردن عالمان شيعه و سنّى از سراسر ايران و مواجهه آنان با شيخ الاسلام و برخى ديگر از عالمان عثمانى ، نوعى توافق ميان آنان پديد آورد تا شايد بتواند از دامنه اختلاف ها بكاهد و از حالت دشمنى و خصومت را كه در اين ميان وجود داشت ، بكاهد. اين تلاش نادر به سال 1156 ق ، در بغداد به انجام رسيد. امّا عالمان عثمانى دست به دست ديگر مردم آن سرزمين دادند و از تمكين نسبت به قرارداد بين عالمان شيعه و سنّى سر باز زدند. ^۱
با وجود احترام ظاهرى نادر شاه نسبت به عالمان دينى شيعه ، وضعيت فرهنگى ـ اجتماعى جامعه چندان مطلوب نبود و دانشمندان شيعه ، امنيت جانى نداشتند و نادر با كمترين بهانه با گزارش هاى نارواى توطئه گران ، آنان را به شهادت مى رساند. در اين باره ، مى توان از شهادت عالمانى مانند علّامه ميرزا محمّد حسين پير ، قاضى ارتش نادر ، ياد كرد. وى از شكوه و جلال و هوش سرشار برخوردار بود و نادر به سبب اين ويژگى ها ، قصد كشتن او را كرد ، بدين ترتيب كه او را از سمت قضا بر كنار كرد و به حكومت اصفهان گمارد و پس از يك سال به بهانه اى او را در سال 1159 ق ، به شهادت رساند.
همچنين ، محمّد زكى بن ابراهيم ، دانشمند و خطيب كرمانشاهى (م 1159 ق) ، محمّد رضا شيرازى از نوادگان ملّا صدرا (م 1161 ق) و سيّد نصراللّه بن حسين حائرى معروف به سيّد شهيد (م 1154 ق) ، توسط نادر به شهادت رسيدند. ^۲
در دوره جانشينان نادر نيز كه همچنان درگير رقابت و كشمكش هاى نظامى بودند ، تحوّل چشمگيرى در امور اجتماعى و فرهنگى ايران ، مشاهده نمى شود.

مردم عجين شده بود ، از دل ايرانيان ، بيرون ببرد. ^۱
نادر ، پس از نشستن بر تخت شاهى ، پنهانى در صدد آن بود كه به همراه افغان ها ، سران شيعه را از ميان بردارد؛ امّا جنگ هاى پياپى به وى مجال نداد و اين خواسته او عملى نشد. ^۲
برخى از محقّقان ، رفتار نادر نسبت به شيعه را تنها يك سياست مذهبى مى دانند كه وى پس از ظهور دلاورى هايى از افغانى هاى ارتش نادرى ، آن را در پيش گرفت و پيش از آن ، وى بيشتر به هموطنان شيعى مذهب خود ، توجّه و تكيه داشت. وى ، پس از نبرد دلاورانه افغان ها در آن سوى پل بغداد ، از راه الفت و محبّت نسبت به سنّيان افغان در آمد و گروهى را مأمور جلوگيرى از بى حرمتى به مزار ابو حنيفه نمود و به تزيين مقبره او همّت گماشت ؛ ^۳ ولى سخنان صريح و مواضع نادر نسبت به شيعه در روز تاج گذارى ، خلافِ اين را مى رساند و بيانگر آن است كه او از آغاز با شيعه سرِ ستيز داشته است.
با اين احوال ، برخى ديگر او را از قبيله قرخلوى افشار و جزو طوايف شاهسون دانسته ، مى گويند در شيعه بودن آنان ، ترديدى نمى توان داشت و نام هاى فرزندان وى و برادرش (رضا قلى ، مرتضى قلى ، امامقلى ، عليقلى) را از شواهد شيعه بودن او دانسته اند ؛ ^۴ ولى چنين شواهدى چندان قابل اعتنا نيست.

تلاش براى اتّحاد مذاهب اسلامى

نادر پس از اين كه به سبب تعصّب كوركورانه عالمان اهل سنّت عثمانى و اغتشاش هاى پياپى داخلى نتوانست سياست هاى اعلام شده قبلى خود را به اجرا