245
تاريخ حديث شيعه در سده هاي دوازدهم و سيزدهم هجري

4 . الإحتجاج ، از ابو منصور احمد بن على طَبَرِسى.
جنبش ترجمه ، بخصوص در عرصه احاديث و آثار مربوط به اهل بيت عليهم السلام ، به راه خود ادامه داد تا اين كه در دوره ملّا محمّد تقى مجلسى اوّل ، رواج چشمگيرى يافت و شكوفايى ويژه اى پيدا كرد و توسّط فرزندش ملّا محمّد باقر مجلسى دوم به اوج رسيد.
تأليفات فارسى اين دو دانشمند بزرگ كه به طور عمده ، ترجمه احاديث اهل بيت عليهم السلام است ، شاهد اين مدّعاست. البته دانشمندان ديگر شيعه ، از جمله سيّد على بن محمّد بن اسد اللّه امامى (م ح 1130 ق) ، محمّد هادى بن محمّد صالح مازندرانى ، معروف به هادى مترجم (م ح 1120 ق) و محمّد بن حسين خوانسارى (آقا جمال) (م 1125 ق) ، در عرصه ترجمه روايات اهل بيت عصمت و طهارت ، اهتمام ويژه اى از خود نشان دادند كه آثار ايشان در ترجمه حديث ، خواهد آمد. بدين ترتيب با ترجمه احاديث اهل بيت، عموم فارسى زبانان از اين آبشخور جانفزا ، بهره مند شدند.
نكته اى كه توجّه به آن مهم است اين كه با روى كار آمدن حكومت قاجار ، بيشتر توجّه مترجمان به آثار و نگارش هاى تمدّن و تفكّر غرب ، معطوف گرديد. ۱
به هر حال ، سهمى كه دانشمندان دو قرن دوازدهم و سيزدهم هجرى در مسير ترجمه حديث داشته اند ، قابل توجّه و شايسته تحسين است. موارد زير از جمله اين آثار با ارزش است.

قرن دوازدهم

1 . ترجمه الجنّة الواقية و الجنة الباقية ، از عبد العالى بن محمّد مقيم فريدنى خوانسارى (م بعد از 1116 ق). وى از مترجمان ، مدرّسان و مصنّفان شيعه در اوايل قرن دوازدهم هجرى است و ترجمه او تحت اللفظى و نيكوست. ترجمه المصباح

1.رك: فهرست كتاب هاى فارسى شده چاپى ، ج ۱ ، ص ۱۸ (مقدمه).


تاريخ حديث شيعه در سده هاي دوازدهم و سيزدهم هجري
244

(م 1310 ق). ۱
34 . الأنوار اللامعة ، از محمّد بن مقيم اشرفى (م 1276 ق). شرح مفصّلى است بر دعاى «يا على يا عظيم يا غفور يا رحيم». ۲
35 . شرح دعاء كلّ يوم ، از سيّد كاظم بن قاسم رشتى (م 1263 ق). در سال 1277 ق ، به همراه رسائل مؤلّف در تبريز به چاپ رسيده است. ۳

2 ـ 2 ـ 3 . ترجمه احاديث و ادعيه

بنا به گفته برخى محقّقان و گواهى پاره اى از ترجمه ها ، از زمان شاه طهماسب صفوى (930 ـ 984 ق) به اين سو ، حركتى آغاز شد كه بايد آن را «نهضت ترجمه» نام نهاد. در اين نهضت ، انگيزه رواج و نشر مذهب تشيّع ، زمينه اى فراهم كرد تا اغلب آثار اصيل كه تا پيش از آن به زبان عربى بود ، به دستور شاه طهماسب ، به تدريج به فارسى ترجمه گردد و در اختيار توده هاى مردم ايران كه به زبان فارسى سخن مى گفتند ، قرار گيرد. ۴
از مترجمان بسيار مشهور اين دوره ، ابوالحسن على بن حسن زواره اى است كه از شاگردان محققّ كَرَكى و كار اصلى او ترجمه متون عربى شيعى به فارسى بود . از جمله آثارى كه او به فارسى ترجمه كرد ، كتاب هاى زير را مى توان نام برد:
1 . كشف الغمة ، از على بن عيسى اِربلى ، با عنوان ترجمة المناقب.
2 . التفسير المنسوب إلى الإمام العسكرى عليه السلام ، با نام آثار الأخبار.
3 . عدة الدّاعى ، از ابن فهد حلّى با نام مفتاح النجاح.

1.فهرست نسخ خطّى مركز احياى ميراث اسلامى ، ج ۳ ، ص ۲۳۶ (ش ۱۰۱۳).

2.فهرست نسخ خطّى كتاب خانه آية اللّه مرعشى ، ج ۳ ، ص ۳۳۲ (ش ۱۱۵۹).

3.معجم المطبوعات العربية فى ايران ، ص ۳۳۶.

4.صفويه از ظهور تا زوال ، ص ۱۲۵. نيز ، رك: فهرست كتاب هاى فارسى شده چاپى از آغاز تا سال ۱۳۷۰ ، ج۱ ، مقدّمه .

  • نام منبع :
    تاريخ حديث شيعه در سده هاي دوازدهم و سيزدهم هجري
    ناشر :
    سازمان چاپ و نشر دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1385
    نوبت چاپ :
    اوّل
تعداد بازدید : 65692
صفحه از 407
پرینت  ارسال به