قرن سيزدهم
66 . اُرجوزة فى الرجال ، از سيّد احمد بن محمّد بن على حسنى حسينى بغدادى (عطّار بغدادى) (1125 ـ 1215ق). اين كتاب با اين بيت ، پايان مى يابد:
و هذه اُرجوزة مختصرةعن جلّ أحوال الرواة مخبرة.
اين اثر به چاپ رسيده است. مؤلّف ، شرحى نيز بر ابيات مجمل ارجوزه اش نگاشته است كه در الذريعة از آن ياد شده است. ۱
67 . رجال السيّد احمد ، از سيّد احمد بن محمّد بن على حسنى حسينى بغدادى. ۲
68 . منتهى المقال فى أحوال الرجال ، از ابو على محمّد بن اسماعيل حائرى (1159 ـ 1216 ق). مؤلّف ، در مورد هر شخص ، ابتدا ، كلام ميرزا محمّد استرآبادى در منهج المقال را مى آورد. سپس ، آنچه وحيد بهبهانى در تعليقه خود بر الرجال الكبير (منهج المقال) بيان كرده ، ذكر مى كند . آن گاه ، سخن ديگران ، از جمله المشتركات كاظمى را مى آورد. در واقع ، انگيزه اصلى وى ، تلخيص الرجال الكبير ، با حذف مجهول ها و تلفيق با ديگر گفته ها بوده است ؛ چه ، وى مى گويد مردم ، از كتاب هاى مفصّل ، روى گردان اند. بر اين اساس ، از ذكر برخى از راويان ، به گمان اين كه مجهول اند و ذكر آنها فايده اى ندارد ، خوددارى مى كند. ۳ از اين رو ، دانشمندان ديگر به تكميل آن پرداخته و يا بر آن ، حاشيه نوشته اند كه برخى از آنها در همين بند ، ذكر خواهد شد.
منابع منتهى المقال ، علاوه بر منهج المقال ، تعليقات وحيد و مشتركات كاظمى ، عبارت اند از: رجال الكشى ، رجال النجاشى ، الفهرست و الرجال طوسى ، رجال ابن داوود ،المناقب ابن شهر آشوب ، الفهرست على بن عبيد اللّه بن بابويه ، مجمع الرجال ملّا
1.موسوعة طبقات الفقهاء ، ج ۱۳ ، ص ۱۰۳ ؛ الذريعة ، ج ۱ ، ص ۴۷۳ (ش ۲۳۵۶) و ج ۶ ، ص ۱۴ (ش ۳۸).
2.الذريعة ، ج ۱۰ ، ص ۹۵ (ش ۱۸۶).
3.رك: منتهى المقال فى أحوال الرجال ، ص ۵ ـ ۶ (ديباچه).
