فصل چهارم : فعّاليت هاى حديثى

در اين فصل به پاره اى از فعاليت هاى مربوط به حديث از قبيل : ترجمه ، انتخاب (گزيده نويسى) ، تلخيص ، استدراك و فهرست نگارى اشاره مى شود .

1 ـ 4. منتخب ، خلاصه ، مستدرك و فهرست نگارى

دانشمندان بزرگ ، وقتى با همّت والاى خود به تدوين كتاب ها و جوامع بزرگ حديثى مى پرداختند ، هر چند در تنظيم كتاب خود ، ابتكار عمل و دقّت بسيار مبذول مى داشتند ، امّا باز حجم بسيار محتوا و گستردگى كار ، پاره اى مسائل را از نظر آنان ، دور نگه مى داشت.
گاه چگونگى تنظيم باب ها و انتخاب عنوان ها چندان دقيق نبود ، گاه پاره اى از روايات و مطالب مربوط به محتواى كتاب از نظر مؤلّف ، دور مانده بود و پيوستن آنها به كتاب ، بر غناى آن مى افزود و گاه ، اطناب مطالب ، برخى خوانندگان را دچار ملال مى نمود و... از اين رو ، استفاده از كتاب براى خوانندگان در طيف هاى مختلف و بويژه پژوهشگران ، مشكلات پيش بينى نشده و در عين حال ، قابل حلّى را به همراه داشت.
براى حلّ اين مشكلات و استفاده آسان تر از محتواى اين كتاب هاى بزرگ ،

رجاليان ، به ترتيب الفبا و ذكر «كتاب» يا «اصل» آنهاست. ^۱
161 . رجال ، از محمّد تقى گلپايگانى (ق 13 ق). ^۲
162 . تكملة رجال أبى على ، از ملّا درويش على حائرى (ق 13 ق). مؤلّف از شاگردان ابوعلى بوده و راويان مجهولى را كه ابوعلى در منتهى المقال جا انداخته است ، ذكر مى كند. ^۳
163 . رسالة فى مسائل الدراية و الرجال ، از محمّد بن احمد احسايى (ق 13 ق). ^۴
164 . جواهر الكلمات فيما يتعلّق بأحوال الرواة ، از ملّا احمد بن محمّد مفيد هزار جريبى (ق 13 ق). كتاب در يك «مقدّمه» و چند «مقصد» ، مرتّب گرديده است. ^۵
165 . رجال السيّد محمّد بن معصوم الرضوى ، از سيّد محمّد بن معصوم رضوى (سيّد محمّد قصير) (ق 13 ق). ^۶
166 . رجال المولى صفر على لاهيجانى (م ق 13 ق). مؤلّف ، ساكن قزوين و از شاگردان سيّد محمّد مجاهد ، بوده است. ^۷