41
تاريخ حديث شيعه در سده هاي دوازدهم و سيزدهم هجري

5 . الحكمة البالغة
6 . الدمدمة الكبرى فى الردّ على الزنادقة الصغرى
7 . الصارم البتار لقد الفجار و قسط الأشرار و الكفّار (در شش مجلّد)
8 . الصيحة بالحق على من ألحد و تزندق ، در رد «حق المبين» كاشف الغطاء ۱
9 . دفع اعتراضات المجتهدين على الأخباريين ، از على بن محمّد فرزند ميرزا محمّد اخبارى (م بعد از 1141 ق)
10 . وسيلة المعاد فى ذمّ الاجتهاد ، از محمّد صالح هروى (ق 12ق). ۲
به عقيده برخى از محقّقان ، اگر گرايش هاى اخبارى توسّط وحيد بهبهانى از ميدان به در برده نمى شد و در متن شيوه فقهى شيعه قرار مى گرفت ، علاوه بر آن كه دست شريعت را از دايره مسائل مستحدثه كوتاه مى كرد و متشرّعان را از حضور فعّال در مسائل اجتماعى منزوى مى ساخت ، رابطه عالمان دينى با ديگران را در حدّ رابطه محدّث و راوى با مستمع و شنونده ، كاهش مى داد ، به اين معنا كه عالمان دينى ، تنها متن احاديث را براى مردم ، بازگو و در صورت لزوم ،ترجمه مى كردند و استنباط و استخراج احكام بر اساس ادلّه چهارگانه ، منتفى مى شد ، حال آن كه با پيروزى اصوليان موقعيت اجتماعى مرجعيت تشيّع ، به عنوان يك نهاد فعّال و پُر تحرّك دينى ، روز به روز افزايش يافت و از حيث حضور در متن مسائل اجتماعى ـ سياسى و ظهور قدرت نيروى مذهبى شيعه در تحوّلات اجتماعى دوران قاجار به اوج خود رسيد.
علاوه بر وحيد بهبهانى ،ميرزاى قمى ، صاحب جواهر ، كاشف الغطاء ، شيخ

1.رك: الذريعة ، ج ۳ ، ص ۱۵۲ و ۵۳۰ و ج ۷ ، ص ۵۶ ، ج ۸ ، ص ۲۶۳ و ۱۱۱۲ و ج ۱۰ ، ص ۱۸۲ و ۲۶۶ و ج ۱۵ ، ص ۳ و ۱۳ و ج ۱۵ ، ص ۱۰۴ و ۶۷۹.

2.فهرست نسخ خطّى كتاب خانه آستان قدس رضوى ، ج ۱۵ ، ص ۱۲۳.


تاريخ حديث شيعه در سده هاي دوازدهم و سيزدهم هجري
40

9 . الردّ على الأخبارية ، از دخيل بن محمّد حكّاكى نجفى (م1305ق)
10 . الردّ على من ادّعى قطعية صدور الأحاديث المروية فى الكتب الأربعة ، از ملّا حسين تربتى (م1300 ق)
11 . الردّ على الأخبارية ، از محمّد على بن محمّد كاظم شاهرودى
12 . أصل الأصول فى الردّ على الأخباريين ، از سيّد محمّد بن دلدار على نقوى (م1284 ق)
13 . الردّ على الأخبارية المجرمين ، از سيّد على محمّد بن دلدار على نقوى (م1312ق).
در برابر اين حمله ها ، اخباريان نيز به مقابله پرداخته ، به تأليف كتاب يا انشاى قصايد هجوآميز در ردّ اجتهاد پرداختند. ملّا فتحعلى شيرازى ، از نوادگان كريم خان زند در فايده پنجم كتاب خود الفوائد الشيرازية ، ۱ بيش از صد نفر از دانشمندان مخالف اجتهاد و عمل به ظن را نام مى برد و در فايده هفتم نيز بيش از بيست كتاب كه در ردّ اجتهاد نوشته شده است ، ذكر مى كند ، از جمله هفت كتاب در اين باره از استادش ميرزا محمّد بن عبد النبى اخبارى كه از اخباريان متعصّب بود و سرانجام نيز در اين راه كشته شد ، ياد مى كند كه از آن جمله است:
1 . مصادر الأنوار فى تحقيق الاجتهاد و الأخبار ، كه الحقّ المبينِ كاشف الغطاء ، ردّ بر اين كتاب است.
2 . منيع المرتاد فى ذكر نفاة الاجتهاد
3 . معاول العقول لقلع «أساس الأصولِ» سيد دلدار على نقوى
4 . البنيان المرصوص بالبراهين و النصوص

1.فارسى آميخته با عربى در تفاوت هاى اساسى اخباريان و اصوليان و داراى مقدّمه ، دوازده فايده و خاتمه است. نسخه آن به شماره ۲۰۴۷ در كتاب خانه مجلس ، موجود است (الذريعة ، ج ۱۶ ، ص ۳۴۴ ،ش ۱۵۹۸) .

  • نام منبع :
    تاريخ حديث شيعه در سده هاي دوازدهم و سيزدهم هجري
    ناشر :
    سازمان چاپ و نشر دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1385
    نوبت چاپ :
    اوّل
تعداد بازدید : 79344
صفحه از 407
پرینت  ارسال به