ابن‌ميثم شرح کبير خود را براي علاءالدين عطاملک جويني نگاشت ^۱ و چنان‌‌که خود در مقدمه شرح اشاره کرده است، ديدن اشتياق علاءالدين محمد جويني، حاکم با کفايت بغداد، براي کشف حقايق نهج‌البلاغه و شوق وي براي آگاهي يافتن از اسرار و دقايق اين کتاب، او را به اين تأليف واداشته است. ^۲
شرح صغير ابن‌ميثم، مختصر شده شرح کبير توسط خود وي است و چنان‌که در ابتداي آن تصريح کرده، آن را از شرح کبير براي دو فرزند علاءالدين عطاملک (محمد و علي) بيرون کشيده است. ابن‌ميثم در پايان اين شرح آورده است:
هذا اختيار مصباح السالکين لنهج البلاغة من کلام امير المؤمنين عليه السلام.
از همين رو، مي‌توان فهميد که شرح کبير وي، مصباح السالکين نام داشته است. ^۳
پس از اين گفتار به معرفي اجمالي محتواي شرح مي‌پردازيم.

معرفي اجمالي محتواي شرح

اين شرح به طور کلي از دو بخش تشکيل شده است:
الف. مقدمه‌اي مفصل که گزارشي چکيده از آن ارائه خواهد شد؛
ب. متن که شرح کامل نهج‌البلاغه به صورت ترتيبي است.

مقدمه شرح

گفتني است اين مقدمه چنان مفصّل و کامل است که به صورت کتابي جداگانه درباره بلاغت، با عنوان مقدمه شرح نهج‌البلاغة تحقيق و چاپ شده است. ^۴
مؤلف، هدف خود را از نگارش مقدمه‌اي چنين مفصل، اين‌گونه بيان کرده است:
و قبل الخوض في المطلوب، لابدّ من تقديم مقدّمة يستعان بها علي ما عسي أن أذکره من المباحث في هذا الشرح إن شاء الله تعالي. ^۵
يعني به قصد توضيح اصطلاحاتي که در شرح به کار برده، دست به نگارش اين مقدمه زده است. به بيان ديگر، وي نگارش چنين مقدمه‌اي را ضروري مي‌ديده؛ چرا که خواننده، اگر بدون پيش زمينه بلاغي به مطالعه اين شرح ـ که آکنده از اصول، قواعد، اصطلاحات و توضيحات بلاغي است ـ بپردازد، سرگردان و حيران مي‌شود.