معرفی و روش‌ شناسی شرح نهج‌ البلاغه ابن‌ ميثم بحرانی - صفحه 60

و سبب هذا الکتاب أنّ معاوية کان قد بعث إلي مکة في موسم الحج و اجتماع العرب بها دعاةً يدعون إلي طاعته و يثبطون العرب مِن نصرة عليّ عليه السلام و ...۱
3. آوردن نامه نخست يا آغازگر:
در شرح نامه‌ها، اگر نامه امام علي عليه السلام در جواب به نامه کسي نوشته شده باشد، شارح، گاه متن کامل نامه آن شخص و گاه بخشي از آن را آورده است. البته اين مؤلفه را مي‌توان زير مجموعه مؤلفه پيشين هم دانست؛ زيرا نامه نخست، در اصل، سبب ورود نامه جواب است؛ اما به هر رو، اين دو براي توضيح و تفصيل بيشتر در ذيل دو مؤلفه جداگانه آورده شده‌اند؛ مثلاً در ذيل شرح نامه هفتم آمده است:
أقول: هذا جواب لفصل ذکره معاوية في کتابه و صورتُه: و لَعمري ما حجّتك علي أهل الشام کحجّتك علي أهل البصرة و لا حجّتك عليَّ کحجّتك علي طلحة و الزبير، لأنّهما بايَعاكَ و لم أبايعكَ. ۲
يا در شرح نامه هفدهم ـ که به معاويه است ـ نامه معاويه که تقدم زماني نسبت به نامه امام داشته، پيش از پرداختن به شرح، نقل شده است. ۳

4. ذکر تاريخ صدور کلام:

در مواردي که مؤلف به تاريخ صدور کلام دست يافته باشد يا ذکر تاريخ صدور را لازم بداند، تاريخ صدور را ذکر کرده است. در شرح نامه‌ها نيز اگر تاريخ نگارش نامه مبهم بوده يا توسط سيدرضي ذکر نشده باشد، آن را مشخص کرده است؛ مثلاً پس از آوردن متن خطبه چهارم آورده است:
أقول: رُوي أنّ هذه الخطبة خطب بها أميرالمؤمنين عليه السلام بعد قتل طلحة و الزبير. ۴
مثال ديگر: پيش از شرح نامه 23 چنين آورده شده است:
أقول: هذا الفصل قاله عليه السلام في بعض أيامِ مرضه قبل موته. ۵
5. مشخص کردن مخاطب يا مخاطبان کلام يا نامه امام عليه السلام:
مؤلف، در پاره‌اي از موارد، مخاطب يا مخاطبان کلام يا نامه حضرت امير عليه السلام را هم مشخص کرده است؛ مثلاً درباره مخاطبان خطبه چهارم آورده است:
و الخطاب لحاضِري الوقت مِن قريش المخالفين له مع طلحة و الزبير و إن صدق في حقّ غيرهم. ۶

1.همان، ج۵، ص۶۹ .

2.همان، ج۴، ص۳۲۰ .

3.همان، ص۳۴۱ـ ۳۴۲ .

4.همان، ج۱، ص۳۳۳ .

5.همان، ج۴، ص۳۵۵ .

صفحه از 77