(۱۶)
اسرائیلیات در تفاسیر
پیروزفر، سهیلا
كارشناسى ارشد علوم قرآن و حدیث
دانشكده الهیات و معارف اسلامى دانشگاه تهران
استاد راهنما: مهدوىراد، محمّدعلى
استاد مشاور: حجّتى، سید محمدباقر
۱۳۷۳
۲۶۲ص
این پایاننامه، در قالب پنج فصل، ارائه شده است. در فصل اوّل، به اقتضاى موضوع، كلّیاتى درباره مفاهیم تفسیر آمده و ابزارهاى تفسیر و علل نیاز به تفسیر، مورد توجّه قرار گرفته است. نیز براى دستیافتن به خاستگاه پیدایش اسرائیلیات، سیر تطوّر تفسیر از دوران پیامبرصلى الله علیه وآله و صحابیان تا دوران تابعیان دنبال شده است. نگارنده، به این نتیجه دست یافته كه نخستین گامهاى نفوذ اسرائیلیات، همزمان با نزول قرآن و در زمان حیات پیامبرصلى الله علیه وآله بوده است و هرچند پیامبر خدا با این پدیده به مقاومت برخاست، امّا سهلانگارى صحابیان و تابعیان، راه را براى گسترش این نفوذ، فراهم آورد. در فصل دوم، معناى لغوى و اصطلاحى «اسرائیلیات» و عوامل گسترش آن در فرهنگ اسلامى و موضع قرآن، رسول اكرم، ائمهعلیهم السلام و صحابیان با این پدیده و انواع اسرائیلیات، مورد بررسى قرار گرفته است . فصل سوم - كه مفصّلترین فصل پایاننامه است - به معرّفى برجستهترین چهرههاى مؤثّر در گسترش اسرائیلیات، همچون: كعب الأحبار، ابو هریره، عبداللّه بن سلّام، وهْب بن منبّه و تمیم دارى، و دیدگاه رجالیان درباره آنان و نمونههایى از اسرائیلیات نقل شده از ایشان، اختصاص یافته است. در فصل چهارم، پانزده منبع تفسیرى (همچون: تفسیر السدّى، تفسیر الطبرى، التبیان، كشف الأسرار، روح المعانى و المیزان) مورد بررسى قرار گرفتهاند و چگونگى برخورد آنها با اسرائیلیات، مورد بحث و بررسى قرار گرفته است. در فصل پنجم، نمونههایى از اسرائیلیات - كه در كتابهاى تفسیرى یافت مىشود - همراه با نقد و بررسى و ذكر صحیحترین وجهى كه در تفسیر آیات به نظر مىرسد، آمده است. گستردگى قابل توجّه مراجعه به منابع تفسیرى و نیز چینش منطقى و مطلوبِ مطالب را مىتوان از امتیازات این پایان نامه دانست.
