تدوين قرآن در دوران خلفا نشانه تحریف آن

پرسش :

آیا با این قیاس منطقی، تحریف قرآن اثبات نمی شود؟
قرآن در زمان عثمان بدون نظارت معصوم جمع و تدوين شد (صغرا)؛ جمع قرآن بدون نظارت معصوم زمينه راهيافت كاستى از روى خطا يا عمد را فراهم مى سازد (كبرا)؛ پس در قرآن ، تحريف از نوع كاستى راه يافته است (نتيجه).



پاسخ :

صغرا و كبراى قياس ، هر دو مردود است؛ زيرا ادعاى جمع و تدوين قرآن در زمان عثمان و بدون نظارت وصىّ پيامبر صلى اللَّه عليه و آله از اساس مردود است ؛ چرا كه قرآن در زمان پيامبر صلى اللَّه عليه و آله كتابت و دست كم به صورت صحف يعنى مجموعه هاى پراكنده تدوين شد و مرحله جمع و تدوين در زمان ابوبكر و مرحله توحيد مصاحف در دوره عثمان نيز با نظارت تقريرى امام على عليه السلام همراه بود. توضيح اين كه به گفته سيوطى و ديگر مورّخان و پژوهشيان قرآنى ، همه قرآن در زمان پيامبر خدا نوشته شده ، ولى در يك جا گردآورى نشده بود.[۱]قرآن پژوهان و دانشمندان شيعه در اين باره بسيار نوشته و ادلّه موضوع را آورده اند.[۲]كار عثمان ، عبارت بود از الغاى قرائت هايى كه از پيامبر خدا صلى اللَّه عليه و آله اخذ نشده بود ، يكدست كردن مصحف و نيز اكتفا به متن آيات با حذف تأويل و تفسير متن قرآن، بدون آن كه موجب تحريف در الفاظ آيات شود.[۳]همين كار را نيز نمى توان بيرون از نظارت امير المؤمنين عليه السلام پنداشت ؛ زيرا هر چند امام على عليه السلام رياست گروه گردآورى و يكدست سازى را بر عهده نداشت ، اما شاهد و ناظر ماجرا بود و هيچ اعتراضى از ايشان ثبت نشده است. امامانِ اهل بيت نيز همگى به قرآن موجود ، پايبند و حجّيت آن را پذيرفته بودند[۴]و آن را در سخنان و احتجاجات و ادعيه و نمازهاى خويش عيناً استفاده مى كردند . بنا بر اين، نظارت تقريرى امامان معصوم(ع) را نمى توان انكار كرد.

به فرض قبول صغرا، كبراى قياس نادرست است ؛ زيرا نمى توان ثابت كرد هر متنى كه بدون نظارت معصوم گردآورى شده، حتما تحريف شده است. اهتمام و حساسيت فوق العاده مسلمانان به قرآن، وجود شمار بسيارى حافظ قرآن و صحيفه هايى در سراسر ممالك اسلامى كه قرآن در آنها مكتوب بود از عواملى اند كه راه را بر هرگونه افزايش، كاهش و تغيير در قرآن مى بندند.[۵]


[۱]الإتقان فى علوم القرآن : ج ۱ ص ۱۶۰ .

[۲]براى نمونه ر.ك: الذخيرة فى علم الكلام : ص ۳۶۴ - ۳۶۵ ؛ مثالب النواصب(نسخه خطى سپهسالار) : ورق ۴۷۱ ؛ اجوبة مسائل جاراللَّه : ص ۲۵؛ حقائق هامة حول القرآن الكريم : ص‏۲۰ - ۵۰؛ البيان : ص ۲۳۹ - ۲۵۷ .

[۳]البيان : ص ۲۵۷ - ۲۵۸ ؛ دائرة المعارف قرآن كريم : ج ۶ ص ۳۱۰ .

[۴]از جمله ، امام حسين عليه السلام ، وقتى در نزد ايشان سخن از تصرّف عثمان در كلمات و آيات و سوره‏ها به ميان آمد ، بر آشفت و آن را انكار كرد . اين گزارش را ابن شهرآشوب ، از كتاب التحريش ، چنين نقل كرده است : قيلَ للحسين بن على عليه السلام : إنّ نعثلاً زاد فى القرآن ونقص منه باباً و ... ، فقال الحسين : «أنا مؤمن لا نقصت كما لا زيدت» فاستحيا (مثالب النواصب ، ابن شهرآشوب : ص ۲۶۵) .

[۵]ر.ك: دائرة المعارف قرآن كريم : ج ۶ ص ۳۲۹ .



بخش پاسخ گویی پایگاه حدیث نت