41 ـ روح

۰.امام صادق علیه السلام:
إنّ الأرواحَ لا تُمازِجُ البَدَنَ ولا تُواكِلُهُ، وإنّما هِي كِلَلٌ لِلبَدَنِ مُحِيطَةٌ به.^۱

۰.ارواح با بدن آميخته نمى‌شوند و آن را رها هم نمى‌كنند، بلكه [همچون] پرده‌هاى نازكى براى بدن هستند كه آن را در ميان گرفته‌اند.

۰.پیامبر خدا صلی الله علیه و آله:
الأرواحُ جُنودٌ مُجَنَّدَةٌ، فماتَعارَفَ مِنها ائتَلَفَ، وما تَناكَرَ مِنها اختَلَفَ.^۲

۰.ارواح لشكريانى فراهم آمده هستند؛ آنها كه يكديگر را بشناسند با هم انس می‏گيرند و آنان كه همديگر را نشناسند از هم جدا می‏شوند.

۰.امام علی علیه السلام:
المَوَدَّةُ تَعاطُفُ القُلوبِ في ائتِلافِ الأرواحِ.^۳

۰.دوستى، ميل كردن دل‌هاست به يكديگر به سبب الفت روح‌ها.

۰.كنز العمّال عن شقيق بن سلمة:
جاءَ رجُلٌ إلى عَلِيٍّ وكَلَّمَهُ، فقالَ في عُرضِ الحديثِ: إنّي اُحِبُّكَ، فقالَ لَهُ عَلِيٌّ: كَذَبتَ. قالَ: لِمَ يا أميرَ المؤمنينَ؟ قالَ: لأنّي لا أرى قَلبِي يُحِبُّكَ، قالَ النبيُّ صلی الله علیه و آله: إنّ الأرواحَ كانَت تَلاقى في الهَواءِ فَتَشامُّ، ما تَعارَفَ مِنها ائتَلَفَ، وما تَناكَرَ مِنها اختَلَفَ.
فلَمّا كانَ من أمرِ عَلِيٍّ ما كانَ، كانَ مِمَّن خَرَجَ علَيهِ.^۴

۰.مردى خدمت على علیه السلام آمد و با او سخن گفت و در ضمن صحبت گفت: من شما را دوست دارم. على علیه السلام فرمود: دروغ می‏گويى. عرض كرد: چرا اى امير مؤمنان؟ فرمود: چون در دل خود محبّت تو را نمی‏يابم. پيامبر صلی الله علیه و آله فرمود: ارواح در فضا با يكديگر ملاقات می‏كنند و همديگر را می‏بويند، آنهايى كه با يكديگر آشنا در آيند با هم جمع می‏شوند و آنهايى كه با هم آشنا در نيايند از هم جدا می‏شوند.
[شقيق می‏گويد:] زمانى كه آن پيشامدها [جنگ‌ها] براى على علیه السلام اتفاق افتاد آن مرد از جمله كسانى بود كه بر آن حضرت شوريد.

۰.امام علی علیه السلام:
إنّ لِلجِسمِ سِتَّةَ أحوالٍ: الصِّحّةُ، والمَرضُ، والمَوتُ، والحَياةُ، والنَّومُ، واليَقَظَةُ، وكذلكَ الرُّوحُ، فحياتُها عِلمُها، ومَوتُها جَهلُها، ومَرَضُها شَكُّها، وصِحَّتُها يَقِينُها، ونَومُها غَفلَتُها، ويَقَظَتُها حِفظُها.^۵

۰.بدن را شش حالت دست می‏دهد: سلامت، بيمارى، مرگ، زندگى، خواب و بيدارى. روح نيز چنين است. زندگىِ آن، دانش اوست و مرگش، نادانى او و بيمارى‌اش، شكِّ او و سلامتش، يقين او و خوابش، غفلت او و بيدارى‌اش، هشيارى او.

۰.امام صادق علیه السلام:
ـ عندما سَألَه أبو بصيرٍ عنِ الرُّوحِ عِندَ النَّومِ أخارِجٌ مِن البَدَنِ؟ ـ: لا ياأبا بصيرٍ، فإنَّ الرُّوحَ إذا فارَقَتِ البَدَنَ لَم تَعُدْ إلَيهِ، غَيرَ أنّها بمَنزِلَةِ عَينِ الشَّمسِ مَركُوزةٌ في السماءِ في كَبِدِها، وشُعاعُها في الدنيا.^۶

۰.ـ در پاسخ ابو بصير كه پرسيد: آيا هنگام خواب، روح از بدن خارج می‏شود؟ ـ فرمود: نه، اى ابوبصير! زيرا اگر روح از بدن جدا شود ديگر به آن باز نمی‏گردد، منتها روح چون خورشيد وسط آسمان است كه پرتو آن همه جا را می‏گيرد.

۰.امام کاظم علیه السلام:
إنّ المَرءَ إذا نامَ فإنّ رُوحَ الحَيَوانِ باقِيَةٌ في البَدَنِ، والذي يَخرُجُ مِنهُ رُوحُ العَقلِ. ^۷

۰.انسان هرگاه می‏خوابد روح حيوانى در بدن می‏ماند و آنچه از او خارج می‏شود روح عقل است.

۰.بحار الأنوار:
عن أبي بصير عن أحدِهِما علیهم السلام: سَألتُهُ عن قولهِ: «و يَسْألُونَكَ عنِ الرُّوحِ قُلِ الرُّوحُ مِن أمْرِ رَبِّي» قالَ: التي في الدَّوابِّ و الناسِ. قلتُ: و ما هِي؟ قالَ: هِي مِنَ المَلَكُوتِ، مِنَ القُدرَةِ.^۸

۰.ـ به نقل از ابو بصير ـ: از امام باقر يا امام صادق علیهما السلام درباره آيه «و از تو درباره روح می‏پرسند، بگو: روح از امر پروردگار من است» سؤال كردم، فرمود: همان كه در جنبدگان و مردمان است. عرض كردم: آن چيست؟ فرمود: آن، از [عالَم] ملكوت است از [عالَم] قدرت.

۰.امام صادق علیه السلام:
ـ لَمّا سَألَهُ هِشامُ بنُ الحكَمِ: فَأخبِرْنِي عنِ الرُّوحِ أ غَيرُ الدمِ؟ ـ: نَعَم، الرُّوحُ على ما وَصَفتُ لكَ مادَّتُهُ مِنَ الدمِ، و مِن الدمِ رُطُوبَةُ الجِسمِ و صَفاءُ اللَّونِ... فإذا جَمَدَ الدمُ فارَقَ الرُّوحُ البَدَنَ.^۹

۰.ـ در پاسخ به هشام بن حكم كه به ايشان عرض كرد: از روح به من خبر ده كه آيا آن چيزى جز خون است؟ ـ فرمود: آرى، روح، همچنان كه برايت شرح دادم، مادّه‌اش خون است و خون مايه رطوبت بدن و روشنى رنگ... و هر گاه خون لخته و منجمد شود، روح از بدن جدا شود.

۰.پیامبر خدا صلی الله علیه و آله:
الأرواحُ جُنودٌ مُجَنَّدَةٌ، فما تَعارَفَ مِنها في اللهِ ائتَلَفَ، و ما تَناكَرَ مِنها في اللهِ اختَلَفَ.^۱۰

۰.ارواح لشكريانى فراهم آمده هستند. آنان كه به خاطر خدا با يكديگر آشنا شوند، گرد هم می‏آيند و آنها كه به خاطر خدا ميانشان پيوند نباشد، از هم جدا می‏شوند.