(۱)
نقد و تحلیل دیدگاه‌هاى متصوّفه به حدیث
دهقان‌زاده، ابراهیم
كارشناسى ارشد علوم قرآن و
حدیث
دانشكده اصول دین قم
استاد راهنما: عابدى، احمد
استاد مشاور: نجّارزادگان، فتح‌اللَّه
سال ۱۳۸۰
۱۶۹صفحه
این مجموعه، در وهله اوّل، نگاهى اجمالى به تعاریف تصوّف، تاریخچه ظهور، علل پیدایش و فِرق متعدّد این مذهب در
جهان اسلام دارد. سپس به دخل و تصرّفاتى كه این گروه در آیین مقدّس اسلام نموده‌اند، پرداخته و از حوزه حدیثى، آنها را مورد نقد و تحلیل قرار داده است.
موضوع و
هدف اصلى این تحقیق، آشنایى با دیدگاه‌هاى صوفیان نسبت به احادیث معصومان‌علیهم السلام است تا روشن شود كه آنان تا چه اندازه پایبند به احادیث منقول از پیامبر
اكرم و ائمه اطهار بوده‌اند و تا چه مقدار از این احادیث را كنار گذاشته و نسبت به آنها بى‌توجّه بوده‌اند، و نیز چه مقدار از احادیث را خودشان جعل نموده و به یكى از بزرگان دین
نسبت داده‌اند.
دیگر هدف مدّ نظر در این تحقیق، پرداختن به این مسئله است كه تصوّف تا چه اندازه با دین اسلام و مخصوصاً احادیث منقول از معصومان‌علیهم السلام
هماهنگى و همبستگى دارد، و آیا اصلاً چنین دیدگاهى مورد تأیید ائمه معصوم‌علیهم السلام بوده است یا نه؟ و این‌كه متصوّفه در مشروعیت بخشیدن به اعمال خود، دست
به دامان چه نوع احادیثى شده‌اند. آیا دلیلى قانع كننده و مدركى معتبر و غیرقابل خدشه در اثبات حقّانیت خود دارند یا بر عكس، به احادیثى جعلى یا ضعیف و یا متشابه
متشبّث شده‌اند؟
و نهایت این كه اگر متصوّفه داراى اصالت نیستند، با چه حربه‌هایى توانسته‌اند تا به حال به موجودیت خود ادامه دهند و در این راستا، چه افكار و
عقاید و اعمالى را ابداع نموده و به نام دین به خورد مسلمانان داده‌ند؟
همچنین در این تحقیق، روشن شده است كه متصوّفه در راه نیل به اهداف خود، چه مقدار از
احادیث صحیح را با تأویل‌هاى غلط و افراطى، از معانى اصلى و حقیقى آنها تغییر داده و معانى دیگرى بر خلاف دستورهاى دین مقدّس اسلام تحمیل نموده‌اند.
در
بخشى از این پایان‌نامه، به پاره‌اى از عقاید و بدعت‌هاى متصوّفه پرداخته شده و به طور خیلى خلاصه توضیح داده شده كه عدّه‌اى از صوفیان در هر چهار حوزه جعل، تأویل‌هاى
افراطى، طرد احادیث صحیح السند و بدعتگذارى، از هیچ‌گونه اقدامى دریغ نورزیده‌اند و به همین جهت، مورد انتقاد و مذمّت شدید ائمه معصوم‌علیهم السلام و نیز علما و
فقهاى طراز اوّل اسلام، قرار گرفته‌اند، كه به بعضى از آنها در بخش آخر تحقیق، اشاره شده است. ضمناً جهت اثبات عدم هماهنگى گفتار صوفیان با كردارشان، به بیان مواردى
از تناقض‌گویى آنان، به كتاب‌هاى خودشان استناد شده، تا موضوع براى خوانندگان بیشتر روشن شود.
این پایان‌نامه، از یك مقدّمه و پنج فصل تشكیل یافته كه هر
فصل نیز بخش‌هاى متعدّدى دارد. در مقدّمه، ضرورت و اهمّیت بحث، سابقه تاریخى بحث، هدف بحث و محدودیت‌هاى آن از نظر سیاست‌ها و موقعیت‌هاى روز، بررسى شده
است.
فصل اوّل، درباره صوفى و تصوّف، تاریخچه ظهور این فرقه، علل پیدایش آنان، مهم‌ترین فرقه‌هاى صوفیه و سلسله‌هاى آنان، و ذكر مشایخ و بزرگان صوفیه است.
فصل دوم، احادیث جعلى توسط متصوّفه و نقد آنها آمده است.
فصل سوم، در مورد توجیه و تأویلات نادرست احادیث از ناحیه این فرقه و ردّ و نقد این تأویلات از
بیان بزرگان است. در فصل چهارم به ردّ احادیث صحیح توسط صوفیه و بعضى از عقاید باطل آنان، و پاره‌اى از بدعت‌ها و آداب خلاف شرع صوفیه پرداخته شده است.
فصل پنجم نیز مربوط به سیماى صوفیه در حدیث و نمونه‌هایى از تناقض‌گویى آنان است.
