حقيقت استعاذه

حقيقت استعاذه ، اين است كه كسى خود را در پناه مستعاذ قرار دهد و اين ، گاه مادّى و گاه معنوى است . هنگامى كه انسان براى حفاظت خود در ميدان نبرد ، لباس ضدّ گلوله مى پوشد يا وارد سنگر مى شود ، خود را در پناه لباس ضدّ گلوله و سنگر قرار مى دهد ، كه اين ، استعاذه مادّى است ؛ امّا استعاذه معنوى ، حالت روانىِ ويژه اى است كه انسان را در پناه خداوند متعال قرار مى دهد و از آفاتى كه او را تهديد مى كنند ، مصونيت مى بخشد و جمله «أعوذ باللّه » ، در واقع ، بيانگر آن حالت درونى است .

بر اين اساس ، براى پيدايش اين حالت درونى ، در گام نخست بايد موانع آن برطرف شوند . موانع پيدايش اين حالت در موارد مختلف ، متفاوت اند . مثلاً كسى كه از شرّ آفريده هاى موذى به خدا پناه مى برد ، نمى تواند دست در سوراخ مار كند و  «قُلْ أَعُوذُ بِرَبِّ الْفَلَقِ * مِن شَرِّ مَا خَلَقَ»[۱]بخواند! بنا بر اين ، شرط اوّل تحقّق حقيقت استعاذه ، اجتناب از موانع پناهجويى است ، و چه زيبا گفته شده است كه :

تا زبان ، چون جوارح و اركان

استعاذت كند به وفق جَنان

نه كه گويى «اَعوذ» و تازى تيز

سوى شيطان و نفس شورانگيز

نه كه گويى «اَعوذ» و آرى روى

سوى بَدْسيرتان ناخوش خوى

تا ز هر بد ، عنانْت كوته نيست

يك اَعوذَت ، «أعوذُ باللّه » نيست

بلكه آن ، پيش صاحب عرفان

نيست الّا «أعوذُ بالشيطان»

گاه گويى «أعوذ» و گه «لا حَول»

ليك فعلت بود مكذِّب قول

بر دهان ، جام زهرِ مرگ آميز

بر زبان ، آن كه مى كنم پرهيز

چند باشى به حيله و تلبيس

منزل ديو و سُخره ابليس

سوى خويشت دو اسبه مى راند

بر زبانَت «اَعوذُ» مى خواند

طُرفه حالى كه دزد بيگانه

گشته همراه صاحبِ خانه

مى كند همچو او فغان و نفير

در به در ، كو به كو ، كه : دزد بگير![۲]

پس از اجتناب از موانع استعاذه ، هر قدر كه انسانْ خدا را بهتر بشناسد و از آفاتى كه او را تهديد مى كند ، بيشتر احساس خطر نمايد ، حقيقت پناهجويى در او بيشتر تحقّق مى يابد .