سخنى درباره شبيخون زدن

نبرد[۱]پيامبر(ص) با دشمنان خويش ، با رعايت همه قواعد انسانى جنگ بوده است . افزون بر اين ، پيامبر(ص) از برخى كارهاى متداول در جنگ ، مانند حمله شبانه خوددارى مى نمود و تا آن جا كه امكان داشت ، به دشمن شبيخون نمى زد . پيامبر اكرم(ص) براى يورش به دشمن ، تا صبح منتظر مى ماند و آن گاه حمله مى برد . اين سيره ، پس از ايشان، از سوى امام على عليه السلام نيز رعايت شده است.[۲]گزارش هاى حاكى از اين سيره فراوان نيستند؛ امّا در كتاب هاى اصلى حديث شيعه و اهل سنّت نقل شده اند و اسناد آنها نزد فقيهان و محدّثان ، معتبر است .

گفتنى است كه متن اين گزارش ها بر نهى از شبيخون زدن و حرمت آن دلالتى ندارد . از اين رو ، فقيهان شيعه ، تنها به كراهت شبيخون زدن فتوا داده و آن را در جايى كه پيروزى در جنگ ، وابسته به آن است، مجاز و روا دانسته اند .[۳]مؤيّد اين فتوا ، برخى گزارش هاى حاكى از شبيخون زدن مسلمانان به مشركان است . در يكگزارش ، ابن عبّاس به نقل از صعب بن جثامه مى گويد :

إنّ النبى(ص) قيل له : لو أنّ خيلاً أغارت من الليل فأصابت من أبناء المشركين ؟ قال : «هُم مِن آبائِهِم».[۴]به پيامبر(ص) گفته شد : اگر سوارانى شبيخون بزنند و در اين هجوم شبانه برخى از پسران مشركان كشته شوند ، چه حكمى دارد ؟ پيامبر فرمود : «آنها هم جزو پدرانشان به شمار مى آيند» .

همچنين ابو داوود در سنن خويش در اين باره چنين نقل كرده است :

إياس بن سلمة ، عن أبيه ، قال : أمَّر رسول اللّه (ص) علينا أبا بكر ، فغزونا ناسا من المشركين ، فبيتناهم نقتلهم و كان شعارنا تلك الليلة : أمت ، أمت .[۵]

اياس بن سلمه به نقل از پدرش مى گويد : پيامبر خدا(ص) ابو بكر را فرمانده ما كرد و ما با دسته اى از مشركان جنگيديم . شبانه به آنها حمله كرديم و شعارمان در آن شب ، «بميران ، بميران» بود .