اقدامات پيامبر خدا(ص) براى مبارزه با بدعت

پيامبر خدا(ص) ، براى مبارزه با بدعت هايى كه پيش بينى كرده بود كه پس از او به وقوع خواهد پيوست ، چند اقدام اساسى انجام داد :

۱ . معرّفى همتاى قرآن به امّت

مهم ترين اقدام پيامبر خدا(ص) در جهت مبارزه با بدعت و بدعت گذاران ، اين بود كه در حديث متواتر ثقلين ، اهل بيتِ خود را همتاى قرآن ، معرّفى فرمود :

إنّى تارِكٌ فيكُمُ الثَّقَلَينِ ، ما إن تَمَسَّكتُم بِهِما لَن تَضِلّوا : كِتابَ اللّهِ وَ عِترَتى أهلَ بَيتى ، فَإِنَّهُما لَن يَفتَرِقا حَتّى يَرِدا عَلَىَّ الحَوضَ .[۱]

من در ميان شما دو چيز گران بها به يادگار مى گذارم ، كه اگر به آن دو چنگ بزنيد ، هرگز گم راه نمى شويد : كتاب خدا و عترتم ، [يعنى ]دودمانم . اين دو از هم جدا نمى شوند تا در كنار حوض [كوثر ]بر من وارد شوند .

اين حديث ، به روشنى دلالت دارد بر همتايى اهل بيت پيامبر خدا(ص) با قرآن ، مرجعيت علمى آنان در اصول و فروع دين ، و مصونيت آنان از هر گونه خطا و اشتباه است و تأكيد مى كند كه تمسُّك به آنان ، از ضلالت امّت ، تا دامنه قيامت ، پيشگيرى مى نمايد .

به سخن ديگر ، بر پايه حديث ثقلين و احاديث ديگر ،[۲]اهل بيت پيامبر(ص) ، وارث دانش پيامبرند و آنچه در باره دين بگويند ، سخن و سنّت اوست ، چنان كه در روايتى از امام صادق عليه السلام آمده :

حَديثى حَديثُ أبى ، وَ حَديثُ أبى حَديثُ جَدّى ، وَ حَديثُ جَدّى حَديثُ الحُسَينِ عليه السلام ، وَ حَديثُ الحُسَينِ عليه السلام حَديثُ الحَسَنِ عليه السلام ، وَ حَديثُ الحَسَنِ حَديثُ أميرِ المُؤمِنينَ عليه السلام ، وَ حَديثُ أميرِ المُؤمِنينَ عليه السلام حَديثُ رَسولِ اللّهِ(ص) ، وَ حَديثُ رَسولِ اللّهِ قَولُ اللّهِ عز و جل .[۳]

سخن من ، سخن پدرم است و سخن پدرم ، سخن جدّم است و سخن جدّم ، سخن حسين عليه السلام است و سخن حسين عليه السلام ، سخن حسن عليه السلام است و سخن حسن عليه السلام ، سخن امير مؤمنان عليه السلام است و سخن امير مؤمنان عليه السلام ، سخن پيامبر خدا(ص) است و سخن پيامبر خدا ، سخن خداوند متعال است .

و در حديثى ديگر ، پيامبر خدا(ص) ، در زمينه نقش اهل بيت خود در دفاع از سنّت او و مبارزه با بدعت هاى پس از ايشان ، مى فرمايد :

إنَّ عِندَ كُلِّ بِدعَةٍ تَكونُ مِن بَعدى يُكادُ بِهَا الإِيمانُ وَلِيّا مِن أهلِ بَيتى مُوَكَّلاً بِهِ يَذُبُّ عَنهُ ، يَنطِقُ بِإِلهامٍ مِنَ اللّهِ ، وَ يُعلِنُ الحَقَّ وَ يُنَوِّرُهُ ، وَ يَرُدُّ كَيدَ الكائِدينَ .[۴]

در برابر هر بدعتى كه پس از من براى آسيب رساندن به ايمان پيدا شود، حمايت كننده اى از خاندان من گماشته شده است كه از ايمان ، دفاع مى كند، و با الهام ، خدا سخن مى گويد و حق را آشكار و روشن مى گردانَد، و دسيسه دسيسه چينان را خنثا مى سازد .

اين بود كه اهل بيت عليهم السلام در مقاطع مختلف تاريخ اسلام ، بدعت ها[۵]و بدعت گذاران[۶]را به مردم ، نشان مى دادند و آنچه را كه بدعت نبود ، ولى بدعت معرّفى شده بود ،[۷]نيز مشخّص مى نمودند .

۲ . تبيين ، وظيفه علما

دومين اقدام پيامبر خدا(ص) براى مبارزه با بدعت ها ، اين بود كه علماى راستين امّت را موظّف كرد تا حقيقت را كتمان نكنند و آنچه از سنّت پيامبر خدا(ص) و بدعت ها را كه مى دانند ، براى مردم ، بازگو نمايند :

إذا ظَهَرَتِ البِدَعُ فى اُمَّتى فَليُظهِرِ العالِمُ عِلمَهُ ، فَمَن لَم يَفعَل فَعَلَيهِ لَعنَةُ اللّهِ .[۸]

هر گاه بدعت ها در ميان امّت من آشكار شوند، عالِم بايد دانش خود را آشكار سازد. پس هر كه چنين نكند ، لعنت خدا بر او باد !

۳ . تبيين وظيفه قدرتمندان

سومين اقدام پيامبر(ص) ، اين بود كه با عنايت به خطر بدعت گذاران ، قدرتمندان را موظّف فرمود تا آنان را از بين ببرند :

أيُّهَا النّاسُ ! إنَّهُ لا نَبِىَّ بَعدى ، وَ ل سُنَّةَ بَعدَ سُنَّتى ، فَمَنِ ادَّعى بَعدَ ذلِكَ فَدَعواهُ وَ بِدْعَتُهُ فِى النّارِ ، فَاقتُلوهُ .[۹]

اى مردم! بعد از من ، نه پيامبرى است و نه بعد از سنّت من ، سنّتى. پس هر كه بعد از [رحلت] من ، چنين ادّعايى كند ، ادّعاى او و بدعتش ، [هر دو] در آتش اند. پس او را بكُشيد .

۴ . تبيين وظيفه عموم مسلمانان

چهارمين اقدام ايشان ، اين بود كه به مردم توصيه مى كرد از مجالست با بدعت گذاران ، احترام گذاشتن به آنان ، لبخند زدن به آنان و هر گونه همكارى و همراهى با آنان ، جدّا اجتناب كنند و با اِعراض از آنان و برخوردهاى تند و تحقيرآميز ، آنان را در جامعه ، منزوى نمايند :

مَن أهانَ صاحِبَ بِدعَةٍ أمَّنَهُ اللّهُ يَومَ الفَزَعِ الأَكبَرِ .[۱۰]

هر كس بدعت گذارى را خوار بدارد ، خداوند در آن روز وحشت بزرگ ، او را در امان مى دارد.

با تأمّل در آنچه در تبيين مفهوم بدعت و ضرورت مبارزه همه جانبه با آن گذشت ، و نيز متون احادیث ، نمايان خواهد شد كه پيروان مذهب اهل بيت عليهم السلام ، بيش از پيروان ساير مذاهب اسلامى ، اصرار بر پيروى از سنّت پيامبر خدا(ص) و اجتناب از هر گونه بدعت را دارند و همه مذاهب اسلامى ، مى توانند با عمل به ره نمود پيامبر خدا(ص) و پذيرفتن مرجعيت علمى اهل بيتِ آن بزرگوار و تمسّك جُستن به آنان ، به نقطه مشتركى در دستيابى به سيره و سنّت صحيح ايشان برسند ، و بدين سان ، بر آرمان بلند وحدت كلمه امّت اسلامى در برابر شرك و استكبار ، جامه عمل بپوشند .