شهرهاى ستايش شده و نكوهش شده

شمارى از شهرها مانند : مكّه ، مدينه ، كوفه و قم، در احادیث مورد ستايش قرار گرفته اند و شهرهايى مانند : مصر ، بصره و اصفهان ، نكوهش شده اند كه در اين باره ، دو نكته قابل توجّه است :

نكته اوّل : بيشتر احاديثى كه در مدح و يا نكوهش شهرهاى مختلف وارد شده اند ، از نظر سند ، ناتمام اند . از اين رو ، نسبت دادن آنها به اهل بيت عليهم السلام بدون قرينه اى كه بر صحّت انتساب دلالت داشته باشد ، صحيح نيست .

نكته دوم : خوبى و يا بدى مكان ها ، مانند زمان ها ، ذاتىِ آنها نيست؛ بلكه به مناسبت پيوند آنها با رويدادهايى است كه در آنها پديد مى آيد و يا انسان هايى كه در آنها زندگى مى كنند . شيخ صدوق از ريّان بن صلت ، نقل كرده كه امام رضا(ع) اين ابيات را از عبدا المطلّب براى ما خواند :

يَعيبُ الناسُ كُلُّهُمُ زَمانا                  و ما لِزَمانِنا عَيبٌ سِوانا

نَعيبُ زَمانَنا وَ العَيبُ فينا                ولو نَطَقَ الزَّمانُ بِنا هَجانا .[۱]

مردم، همه از زمان خود ، عيب كنند          عيبى نبُوَد زمانه را جز خودِ ما

ما عيب زمان كنيم و عيب ، از خودِ ماست            گر نطق كند زمانه ، هجوش بر ماست .[۲]

بنا بر اين ، ستايش از يك شهر و يا نكوهش آن در احاديث ، مطلق (يعنى: هميشگى و بدون قيد و شرط) نيست؛ بلكه مرتبط با انسان هايى است كه در آن زندگى مى كنند . از اين رو مى بينيم برخى از روايات ، مصر ، شام يا كوفه را نكوهش مى كنند و برخى روايات ديگر ، از آنها ستايش مى نمايند.[۳]اين گونه روايات ، با هم تعارض ندارند ؛ بلكه هر يك از آنها ناظر به دوران خاصى از تاريخ اين سرزمين هاست .