به بند کشیده شدن شیطان در ماه رمضان

دو پاسخ به اين پرسش مى توان داد :

۱ . شيطان ، به تنهايى زمينه ساز گناهان نيست .

اين پاسخ ، بر اين نكته استوار است كه خطاها و گناهانى كه از انسان سر مى زند ، تنها به شيطان و اغواگرى او مربوط نمى شود ؛ بلكه دو منشأ اساسى ديگر هم دارد : نفْس امّاره ، و زنگارهاى متراكمى كه پيامد گناهان پيشين اند و دل را آلوده و سياه ساخته اند .

در واقع ، عنايت الهى اى كه در ماه رمضان شامل انسان مى شود ، تنها تأثير عامل نخستين را كه مربوط به شيطان است ، از بين مى برد؛ امّا دو عامل ديگر همچنان نقش ايفا مى كنند و جهت زمينه سازى براى انحراف انسان و سر زدن گناهان از او و غافل ماندن وى ، كافى اند .

بر فرض كه روزه بتواند همه كشش هاى نفْس امّاره را بپوشاند و تأثير آن را در كشاندن انسان به طرف خطاها و گناهان از بين ببرد ، زنگارهاى متراكم از گناهان گذشته ، كافى اند كه براى روزه دار ، خطرآفرين باشند و او را در معرض غفلت و گناه قرار دهند .

۲ . در بند بودن شيطان ها ، نسبى است .

زنجيرى كه شيطان را به بند مى كشد ، از خود روزه ماه رمضان فراهم مى شود و نه از چيز ديگرى . بنا بر اين ، هر چه روزه مستحكم تر و كامل تر باشد ، زنجيرى كه شيطان را به بند مى كشد و جلوى نفْس امّاره را مى گيرد ، محكم تر خواهد بود و از ميزان غفلت و انحراف هاى ناشى از آن ، خواهد كاست .

بر اين پايه ، مى توان گفت : روزه آنان كه در ماه رمضان ، گناهانى مرتكب مى شوند ، روزه كاملى نيست .