معناى شب قدر

آيه شريف  « وَ مَآ أَدْرَاكَ مَا لَيْلَةُ الْقَدْرِ ؛ و تو چه دانى كه شب قدر چيست؟»  ، به روشنى بر اين نكته دلالت دارد كه دست يافتن به معناى حقيقى شب قدر ، بسيار دشوار و فراتر از سطح ادراك توده هاى مردم است. روشن است كه وقتى مخاطب اين آيه ، پيامبر صلى الله عليه و آله باشد ، پرسش موجود در آيه ، نشان دهنده عظمت و ارج شب قدر است؛ چرا كه مفهوم شب قدر ، هرگز بر شخصيّتى عظيم كه قرآن بر دل پاك او فرود آمده و جان او جايگاه شب قدر است ، و فرشتگان الهى در آن شب براى سامان بخشى به امور جهان و تقدير هستى نزد او مى آيند ، ناشناخته نيست .

افزون بر اين ، فراهم آمدن زمينه شناخت و شهود حقيقت شب قدر (هر چند اندك) براى شمارى از اهل سير و سلوك ـ كه با بهره گيرى از تعاليم اهل بيت عليهم السلام[۱]در اين زمينه ، به آن رسيده اند ـ گوياى اين حقيقت است.

عالم ربّانى آية اللّه ميرزا جواد آقا ملكى تبريزى رحمه الله در پاسخ اين سؤال كه: «معناى ديدار شب قدر و لذّت آن چيست؟» ، مى گويد:

ديدار شب قدر ، عبارت است از: كشف فرود آمدن امر آسمانى به زمين در اين شب ، آن گونه كه براى امام زمان عليه السلام آشكار مى شود .[۲]ديدن آن حقيقت و توفيق يافتن به اين ديدار و شهود ، كارى بس عظيم و والاست ، همان گونه كه امام صادق عليه السلام آن را چنين توصيف فرموده است:

إنَّ القَلبَ الَّذى يُعايِنُ ما يُنزَلُ فى لَيلَةِ القَدرِ لَعَظيمُ الشَّأنِ ؛[۳]

دلى كه آنچه را در شب قدر فرود آورده مى شود ، مى بيند ، بسى والاست.

امّا اسلام ، مردم را در همين سطح به خود وا نگذارده است و براى آن كه توده مردم نيز شناختى اجمالى از معناى شب قدر دريابند ، روايات دينى ، تصويرى از آن حقيقت را در ضمن بيان ويژگى ها و فضايل آن شب ارائه داده اند كه به نمونه هايى از آنها در ادامه اشاره مى شود.