علّت ناميده شدن او به «علىِ بزرگ تر»، اين بود كه امام حسين(ع) به دليل شدّت علاقه اى كه به نام پدر بزرگوارش داشت، نام سه فرزند پسرِ خود را «على» گذاشت. از اين رو، اوّلى به «علىِ بزرگ تر» و دومى به «علىِ ميانه» و سومى به «علىِ كوچك تر» معروف شدند.
بنا به نقلى، على اكبر، در يازدهم شعبان سال سى و سوم هجرى، متولّد شد. كنيه او ابو الحسن، و مادرش ليلى دختر ابو مُرّة بن عُروة بن مسعود ثَقَفى است.
در باره سنّ على اكبر در هنگام شهادت در كربلا، اختلاف نظر وجود دارد و تا بيست و هشت سال هم گزارش شده است؛ ليكن بنا بر نظريّه مشهور كه وى بزرگ تر از امام زين العابدين(ع) بوده است و با عنايت به اين كه امام زين العابدين(ع) هنگام واقعه عاشورا، بيست و سه سال داشته، بايد سنّ على اكبر، بيش از اين باشد و لذا گزارش هاى مبنى بر «ولادت وى در زمان خلافت عثمان» و ۲۵ ساله بودن وى در وقت شهادت»، درباره سن ايشان، واقع بينانه تر به نظر مى رسد.
على اكبر(ع) در واقعه عاشورا، از اركان سپاه امام(ع) به شمار مى رفت. تأكيد او بر حق مدارى و دفاع از حق تا ايثار جان، هنگام شنيدن خبر به شهادت رسيدن خود در مسير كربلا از پدر بزرگوارش، اذان گفتن براى اقامه جماعت به امامت امام حسين(ع) در جريان برخورد سپاه حُر با كاروان امام(ع)، بر عهده گرفتن مسئوليت آب رسانى به خيمه ها در شب عاشورا، شباهت به پیامبر(ص) و همچنين داوطلب شدن ايشان براى شهادت پيش از ديگر بنى هاشم، بنا بر نقل مشهور، از ويژگى هاى اين فرزند برومند سيّد الشهدا(ع) است.
