توقيع احمد بن خضر و رؤیت امام مهدی(ع)

توقيعى از سوى امام زمان(ع) خطاب به احمد بن خضر، مستند انكار رؤيت قرار گرفته است. این حدیث، جستجوى او را در طلب امام، چنين نكوهيده است:

مَنْ بَحَثَ فَقَدْ طَلَبَ وَ مَنْ طَلَبَ فَقَدْ دَلَّ وَ مَنْ دَلَّ فَقَدْ أَشَاطَ وَ مَنْ أَشَاطَ فَقَدْ أَشْرَكَ.[۱]

كسى كه جستجو كند، طلبيده و كسى كه بطلبد، راه نمايى كرده و كسى كه راه نمايى كند، هلاك كرده و كسى كه هلاك كند، مشرك شده است.

اين حديث به گونه اى مستقيم، به نفى ديدار نپرداخته است؛ امّا از ممنوعيت جستجو در آن ، عدم امكان ديدار استفاده شده است. برخى سخن نعمانى[۲]را نيز مؤيّد برداشت خود دانسته اند.[۳]او گفته است:

و محظور عليهم الفحص و الكشف عن صاحب الغيبة و المطالبة باسمه أو موضعه أو غيابه او الإشادة بذكره فضلاً عن المطالبة بمعاينته.[۴]

براى شيعيان، جستجو از امام و كشف صاحب غيبت و به دنبال نام و محلّ سكونت و محلّ غيبت او بودن و يا تعريف به ذكر او كردن، ممنوع است، تا چه رسد به آن كه بخواهند آشكارا او را ببينند.

پاسخ ، اين است كه: اگر حديث را مختصّ غيبت صغرا ندانيم و بپذيريم كه شامل روزگار غيبت كبرا نيز مى شود، باز نمى توانيم آن را نافى امكان رؤيت بدانيم؛ زيرا با نظر افكندن به دوران حضور امامان، متوجّه شويم كه با درگذشت هر امام، وظيفه فحص از امام بعدى و طلب از حجّت الهى آغاز مى شد[۵]و اين حديث، در صدد برداشتن اين وظيفه با شروع دوره غيبت از دوش شيعيان است. در روزگار غيبت ، شيعيان بايد به جاى فحص از مكان امام(ع)، و طلب زيارت شخص امام، به گونه اى ديگر با ايشان ارتباط برقرار كنند تا دشمن، به موضع امام(ع)ره نمون نشود و خطرى متوجّه ايشان و باريافتگان به محضر شريفش نگردد. همان گونه كه از متن حديث هم هويداست، حديث ، هيچ اشاره اى به عدم امكان رؤيت ندارد و بلكه گونه اى ظهور در امكان رؤيت دارد؛ زيرا اگر ديدن امام امكان نداشت، يافتن و ره نمون شدن به ايشان نيز معنا نداشت و گزندى متوجّه ايشان نمى شد.

افزون بر اين، مقصود حديث و نيز سخن نعمانى، ناظر به ديدارهاى اختيارى و از پى كوشش هاى فراوان است و نمى تواند ديدارهاى اتّفاقى و يا ديدارهاى سامان يافته از سوى امام(ع) را نفى كند.گفتنى است اگرچه ظاهر اين حديث، عام است، امّا مانند موارد ديگر، ناظر به حالت عادى و وضع عمومى مردم و جامعه است و با استثنا شدن برخى افراد، منافاتى ندارد و از قضا تخصيص نيز خورده است. توقيعى وجود دارد كه در آن، امام(ع) از طريق عَمرى به جستجوگرى به نام زهرى ، اجازه ديدار داده است.[۶]