واپسين سوره كاملِ نازل شده

در باره واپسين سوره كاملى كه نازل شده گزارش هاى متعددى نقل شده است:

۱. سوره نصر:

(بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ * إِذَا جَآءَ نَصْرُ اللَّهِ وَ الْفَتْحُ * وَ رَأَيْتَ النَّاسَ يَدْخُلُونَ فِى دِينِ اللَّهِ أَفْوَاجًا * فَسَبِّحْ بِحَمْدِ رَبِّكَ وَاسْتَغْفِرْهُ إِنَّهُ كَانَ تَوَّابَا .

به نام خداوند رحمتگر مهربان . آن گاه كه يارى و ظفر خداوند آمد ، و مردم را بينى كه گروه گروه وارد دين خدا مى شوند ، پس پروردگارت را با حمد تسبيح كن و از او درخواست آمرزش نما كه او توبه پذير است).

با نزول اين سوره، صحابه خرسند شدند؛ زيرا پيروزى مطلق اسلام بر كفر و تثبيت و استحكام پايه هاى دين با گرويدن گروه هاى مختلف مردم را بشارت مى داد. ولى عباس عموى پيامبر ، به سبب خبر دادن سوره از پايان كار پيامبر ، از نزول آن سخت غمناك شد و پيامبر پس از آن دو سال بيشتر زنده نبود.[۱]

در روايتى از امام صادق عليه السلام و نيز امام رضا عليه السلام آخرين سوره، (إِذَا جَآءَ نَصْرُ اللَّهِ وَ الْفَتْحُ) معرفى شده است.[۲]از ابن عباس نيز گزارش شده كه آخرين سوره، نصر است.[۳]

۲. سوره برائت: رواياتى آخرين سوره را برائت معرفى كرده است كه نخستين آيات آن در سال نهم هجرى نازل شد و پيامبر(ص) على عليه السلام را فرستاد تا آن را بر جمع مشركان بخواند.[۴]

۳. سوره مائده: در روايتى آخرين سوره نازل شده، مائده دانسته شده است.[۵]

نظريه

در جمع بندى روايات مربوط به آخرين سوره اى كه بر پيامبر نازل شده چند نكته شايان توجه است :

۱ . سوره نصر ، در عام الفتح و سال هشتم هجرى ، در حجة الوداع و در منا ، نازل گرديده است .[۶]

۲ . سوره برائت ، پس از فتح مكّه و در سال نهم هجرى ، نازل شده است .[۷]

۳ . مطابق برخى از گزارش ها ، سوره مائده آخرين سوره اى است كه بر پيغمبر نازل شده است .[۸]

۴ . بر پايه روايتى كه از امام صادق عليه السلام و امام رضا عليه السلام نقل شده و گزارش هاى متعددى كه در منابع شيعه و سنى آمده ،[۹]سوره نصر آخرين سوره اى كه بر پيامبر(ص) نازل گرديده است .

با در نظر گرفتن نكات ياد شده مى توان گفت : بخش هايى از سوره مائده و برائت از واپسين آيات نازل شده است، ولى آخرين سوره اى كه به صورت كامل نازل شد ، سوره نصر است .