به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) حجت‌الاسلام والمسلمین مرتضی حائری شیرازی، محقق و پژوهشگر پژوهشکده حدیث حوزه ۲۴ خردادماه در نشست علمی گونه‌شناسی آیات دال بر حجیت حدیث پیامبر (صلّیاللهعلیهوآله) در پژوهشکده حدیث حوزه گفت: حجت دانستن حدیث پیامبر صلّیاللهعلیهوآله (سنت) به عنوان دلیلی آشکار برای عمل کردن، از عقاید بیشتر مسلمانان و پیش‌نیاز برخی از بحث‌های علوم اسلامی است.
وی با بیان اینکه حدیث در صورت اثبات حجیتش، در تبیین دین اسلام، کتاب خدا و هدایت بشر نقشی اساسی دارد، افزود: برای اثبات این حجیت راه‌هایی وجود دارد که بهره‌مندی از آیه‌های قرآن کریم به عنوان کلام الهی، یکی از آن‌ها است.
این محقق تصریح کرد: خداوند در قرآن، انسان را در تکاپوی تکامل، به بهره‌گیری از سنت پیامبر خویش دعوت و او را به عنوان الگوی عملی انسان معرفی کرده که دلیل بر حجیت سنت چنین شخصیتی است.
حائری شیرازی با تاکید بر آیات قرآن در اثبات این حجیت بیان کرد: می‌توان با تکیه عصمت پیامبر صلّیاللهعلیهوآله و اثبات برتری ایشان و لزوم تبعیت از چنین شخصیّتی را از مهم‌ترین دلیل‌های قرآنی بر عمل به سنت بیان کرد.
وی با اشاره به قدمت هزار و چهار صد ساله حدیث و توجّه ویژه عالمان و دانشمندان به این پدیده به طرح این سؤال پرداخت که چرا این جملات دارای چنین اهمیّتی در میان بزرگان دین بوده و هست؟ و چرا برخی از دیرباز تاکنون توجّهی به اهمیّت آن‌ها نداشته و حتّی از دایره اعتبار خارج کرده‌اند؟!.
این محقق گفت: در جواب به این سؤالات می‌توان به اثربخشی حدیث بر فهم و عمل انسان‌ها و در نتیجه روشنگری مسیر سعادت بشر اشاره کرد زیرا حجیّت بخشی به معنای پشتوانه‌ای برای انجام عمل و پاسخی به چرایی آن کار است.
عقل و قرآن؛ عناصر حجیت‌بخش حدیثحائری شیرازی ادامه داد: عقل و قرآن دو عنصر مهم برای حجیت‌بخشی به حدیث به شمار می‌آیند. مرور آیه‌های قرآن روشنگر این مطلب است که خداوند در این کتاب، به بیان‌ها و روش‌های مختلف، درباره اهمیّت رجوع به سنّت پیامبر خویش به عنوان آیینه‌ای از دستورهای خود و معرفی اسوه در مسیر سعادت برای بشر، سفارش کرده است.
این پژوهشگر بیان کرد: حدیث به عنوان دوّمین منبع کسب معارف نورانی الهی، از همان ابتدا، مورد هجمه‌های گوناگون قرار گرفت، به طوری که در برخی مذاهب، وجاهت حدیث با دلایلی واهی، کم رنگ شد.
وی افزود: مهاجمین به ساحت حدیث، با حجّت دانستن قرآن به تنهایی، خود را از بهره‌مند ساختن معارف حدیثی محروم کرده‌اند. در مقابل، بزرگانی از علما و دانشمندان شیعه و اهل‌سنّت در آثار خود، به کمک برهان‌هایی محکم از قرآن و عقل، به مقابله با این تفکّر برخاسته، در صدد اثبات لزوم تمسّک به حدیث در کسب معارف دین برآمدند.
حائری شیرازی گفت: این عده به خصوص در علومی مانند فقه و کلام، که حدیث از اصول آن علوم به شمار می‌آید از حجیّت حدیث و بهره‌گیری از آن در علم مورد نظر بحث کرده اند امّا در اثبات مطالب خود، تنها معرفیِ برخی از آیات معروف را کافی دانسته‌اند و به استدلال با آن‌ها بسنده کرده اند.
وی تاکید کرد: از این رو ضرورت دارد که با تحقیقی در کل قرآن، آیات بیشتری در این عرصه استخراج و دسته‌بندی شود، تا جلوه روشن‌تری از اهمیت سنّت نبوی در قرآن نمایان شود.
حائری شیرازی ادامه داد: ترسیم اهمیت حدیث در قرآن، با نگاه به چگونگی عصمت پیامبر صلّیاللهعلیهوآله و مراتب پاکدامنی ایشان روشن می‌شود و پذیرش یا رد این دیدگاه ارتباط مستقیم با بحث حجیت سنت دارد.
این محقق و پژوهشگر عنوان کرد: پس از بحث عصمت، بیان قرآن به افضلیّت پیامبر صلّیاللهعلیهوآله و لزوم تبعیّت از چنین شخصیّتی، از دیدگاه‌های حجیّت بخشی قرآن به سنّت محسوب می‌شود از این رو با پذیرشِ ارزشِ والای سنّت پیامبر در راستای هدف هدایتگری قرآن، می‌توان پس از اطمینانِ صدوریِ حدیث و عمل به آن، راه سعادت را یافت و آن را دنبال کرد.
وی با تاکید بر اثبات منجزّیت و معذریّت حدیث به ضرورت این بحث اشاره و تصریح کرد: شعار «حسبنا کتاب الله» همچنین عقیده قرآنیون و تصور عامیانه تعارض فریضه و سنّت از جمله مطالبی است که ضرورت ارایه پاسخی قرآنی به شبهات را ضروری می‌کند.
وی با اشاره به ساختار مقاله خود عنوان کرد: عصمت پیامبر(ص) شامل عصمت ایشان در دریافت و ابلاغ وحی و عصمت در گفتار و کردار پیامبر صلّیاللهعلیهوآله همچنین برتری پیامبر شامل صاحب اختیار بودن از طرف خداوند و خصوصیّات ویژه از جمله موضوعاتی است که در این ساختار بحث شده است.
نقد مقالهدر ادامه این نشست ناقدان به نقد محتوایی و شکلی مقاله گونه شناسی پرداختند. نداشتن ضرورت و هدف روشن، عدم تبیین نوآوری و عدم معرفی صریح ساختار در چکیده و اصلاحات ویرایشی از جمله نکاتی بود که منتقدان بر آن تاکید کردند.
خوب بودن کلیدواژه، عدم تبیین صحیح مقدمه، اشکالات محتوایی و عدم تصریح هدف مقاله، نداشتن فرضیه استاندارد، بیان خوب و مناسب روش کار در مقدمه، موجز و خلاصه بودن مقاله، نتیجه گیری مناسب در هر بخش ضمن لزوم تقویت آن، وجود کتابنامه ناقص، استناد مناسب به آیات قرآن، و عدم استفاده از تفاسیر متنوع از جمله نقاط قوت و ضعف این مقاله از دید ناقدان بود.
برخی از ناقدان در این نشست بر لزوم استفاده از منابع تفسیری معتبر شیعه و یا رجوع به منبع اصلی تفسیری اهل سنت بدون واسطه تاکید داشتند.
حجت‌الاسلام حائری شیرازی در ادامه به دفاع از مطالب و ساختار مقاله خود پرداخت و گفت: برخی از انتقادات مورد پذیرش است اما در زمینه نداشتن فرضیه، باید گفت تحقیق دو نوع است یا موضوع‌محور و یا مسئله‌محور که با توجه به موضوع محور بودن، این مقاله در صدد بیان فرضیه برای تبدیل به نظریه نبوده است.
