۴۸۱.عنه صلى الله عليه و آله :رَحِمَ اللّهُ مَن حَفِظَ لِسانَهُ ، و عَرَفَ زَمانَهُ ، وَ استَقامَت طَريقَتُهُ . ۱
۴۸۲.الإمامُ عليٌّ عليه السلام :مَن لَم يَعرِف زَمانَهُ حُرِبَ ۲ . ۳
۴۸۳.عنه عليه السلام :حَسبُ المَرءِ مِن . . . عِرفانِهِ عِلمُهُ بِزَمانِهِ .
84
ثَباتُ قَوانينِ التّاريخِ
الكتاب:
سُنَّةَ اللَّهِ فِى الَّذِينَ خَلَوْا مِن قَبْلُ وَ لَن تَجِدَ لِسُنَّةِ اللَّهِ تَبْدِيلاً» . ۴
وَ لاَ يَحِيقُ الْمَكْرُ السَّيِّئُ إِلاَّ بِأَهْلِهِ فَهَلْ يَنظُرُونَ إِلاَّ سُنَّتَ الْأَوَّلِينَ فَلَن تَجِدَ لِسُنَّتِ اللَّهِ تَبْدِيلاً وَ لَن تَجِدَ لِسُنَّتِ اللَّهِ تَحْوِيلاً» . ۵
الحديث:
۴۸۴.الإمامُ عليٌّ عليه السلام :عِبادَ اللّهِ! إنَّ الدَّهرَ يَجرِيِ بِالباقينَ كَجَريِهِ بِالماضينَ ، لا يَعودُ ما قَد وَلّى مِنهُ و لا يَبقى سَرمَدا ۶ ما فيهِ ، آخِرُ فَعالِهِ كَأَوَّلِهِ . ۷
۴۸۱.پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :رحمت خدا بر آن كس كه زبانش را نگه بدارد و زمانش را بشناسد و راه و روش درست را بپيمايد .
۴۸۲.امام على عليه السلام :كسى كه زمانش را نشناسد ، به تاراج مى رود .
۴۸۳.امام على عليه السلام :در معرفت آدمى ، همين بس كه ......... آگاه به زمان خويش باشد .
84
پايدارى قوانين تاريخ
قرآن :
«درباره كسانى كه پيش تر بوده اند ، [ همين ] سنّت خدا [ جارى بوده ] است و در سنّت خدا ، هرگز تغييرى نخواهى يافت» .
«و نيرنگ زشت ، جز [ دامن ] صاحبش را نمى گيرد . پس آيا جز سنّت پيشينيان را انتظار مى برند؟ و هرگز براى سنّت خدا ، تبديلى نمى يابى و هرگز براى سنّت خدا ، دگرگونى اى نخواهى يافت» .
حديث :
۴۸۴.امام على عليه السلام :اى بندگان خدا! روزگار ، بر ماندگان همان گونه مى گذرد كه بر رفتگان گذشته است . آنچه از روزگار سپرى شده است ، باز نمى گردد و آنچه مانده است ، تا ابد نمى مانَد . واپسين رفتارش چونان نخستين رفتار آن است .
1.الفردوس : ۲ / ۲۶۱ / ۳۲۱۵ عن ابن عبّاس ، كنز العمّال : ۳ / ۵۵۲ / ۷۸۶۱ .
2.الحَرَب ـ بالتحريك ـ : نهْب مال الإنسان و تركه لا شيء له (النهاية : ۱ / ۳۵۸ «حرب») .
3.كنز العمّال : ۱۶ / ۱۸۱ / ۴۴۲۱۵ نقلاً عن وكيع و العسكري في المواعظ .
4.الأحزاب : ۶۲ .
5.فاطر : ۴۳ .
6.السَّرْمَدُ : الدائم (مفردات ألفاظ القرآن : ۴۰۸ «سرمد») .
7.نهج البلاغة : الخطبة ۱۵۷ ، عيون الحكم و المواعظ : ۱۴۸ / ۳۲۵۶ .
