مسخ زن فريبنده هاروت و ماروت به صورت ستاره زهره
چنان‌که اشاره کرديم، مضمون مشترک اين روايات اين است که فرشتگان با ديدن گناهان انسان‌ها به خداوند اعتراض کردند که چرا بر گناه انسان‌ها صبوري مي‌کند. آن‌گاه، با پيشنهاد خداوند، آنان از ميان خود دو فرشته هاروت و ماروت را انتخاب کردند. خداوند در نهاد آنان شهوت گذاشت. آنان با فرود آمدن به زمين با زني بسيار زيبارو به نام زهره روبه‌رو شده و فريفته زيبايي او شده و براي دست يافتن به خواسته خود، با پيش شرط او، مرتکب گناهان بزرگي همچون پرستش بت، شراب‌خواري و سپس قتل نفس شدند و نيز راز اسم اعظم الهي را به آن زن بازگو کردند. خداوند آنان را کيفر داد؛ به گونه‌اي كه زهره به صورت ستاره زهره مسخ شد و مقرر گرديد هاروت و ماروت تا روز قيامت در بابل به صورت وارونه آويزان شده و عذاب ببينند.
اين روايت، با تفاوت اندک، در مضامين آن و با سندها و طرق مختلف، در بسياري از جوامع حديثي اهل سنت آمده است. بسياري از ناقلان حديث، از روي موافقت، بدون هيچ اشاره به نقد و ضعف آنها، از کنار روايات گذشته‌اند و گروهي نيز تصريح کرده‌اند که به خاطر کثرت طرق اين روايت ـ که معتقدند بيش از بيست و چند طريق است ـ بايد آنها را جزو قطعيات شمرد؛ به عنوان مثال ابن‌حجر عموم کساني که اين روايت را به خاطر ضعف سندي مردود دانسته‌اند، بي‌خبر از علوم و دانش‌هاي حديثي دانسته است. ۱
خيانت هاروت و ماروت
در برخي از روايات اهل سنت، به نقل از امام باقر(، چنين آمده است:
سجّل فرشته‌اي بود و هاروت و ماروت جزو ياران او بودند و سجّل هر روز سه بار با گوشه چشم به ام‌الکتاب نگاه مي‌کرد. يک‌بار از روي غفلت در آن نظر انداخت و ماجراي آفرينش آدم و مسائل مرتبط با او را در آن نگريست. او اين راز را با هاروت و ماروت در ميان گذاشت و آن هنگام که خداوند فرمود:(وَإِذْ قَالَ رَبُّكَ لِلْمَلَائِكَةِ إِنِّي جَاعِلٌ فِي الْأَرْضِ خَلِيفَةً قَالُوا أتَجْعَلُ فِيهَا مَنْ يُفْسِدُ فِيهَا وَيَسْفِكُ الدِّمَاءَ وَنَحْنُ نُسَبِّحُ بِحَمْدِكَ وَنُقَدِّسُ لَكَ قَالَ إِنِّي أَعْلَمُ مَا لَاتَعْلَمُونَ(۲هاروت و ماروت از روي گردن‌کشي اين اعتراض را بر زبان جاري کردند.»۳
مي‌دانيم که ميان مفسران اين بحث و گفتگو مطرح شده که فرشتگان بر اساس چه منبعي و چه سابقه‌اي به خداوند اعلام کردند که انسان‌ها اهل فساد و خون‌ريزي هستند. در پاسخ به اين پرسش، ديدگاه‌هاي مختلفي ارائه شده، نظير آن که انسان‌هاي ديگري به نام «نسناس» پيش از آفرينش انسان در زمين حضور داشتند و مرتکب همين خطا‌ها و لغزش‌ها شدند. ۴
1.. العجاب في بيان الاسباب، ج۱، ص۲۴۲ ـ ۲۴۳.
2.. سوره بقره، آيه۳۰.
3.. تفسير ابن کثير، ج۱، ص۷۴.
4.. علل الشرائع، ج۱، ص۱۰۴؛ تفسير نور الثقلين، ج۱، ص۵۱.
