اعتبار دعاهای ابن طاووس از نگاه او - صفحه 193

ميرزا حسين نوري ۱ در توثيق ابراهيم بن هاشم، بر قول ابن طاووس استناد کرده است؛ يکي درباره موسي بن اسماعيل بن موسي بن جعفر( است که متذکر شده سه نفر از اجلاي ثقات، به نام‌هاي محمد بن اشعث، ابن يحيي و إبراهيم بن هاشم ـ که علي بن طاووس در فلاح السائل (ص158)، بر ثقه بودن او(ابراهيم بن هاشم) ادعاي اتفاق کرده، از او روايت کرده‌اند. اين قرينه ظن قوي ايجاد مي‌کند که او از ثقات و از مؤلفان است.
ديگري درباره با سند حديثي که در آن، ابراهيم بن هاشم است. وي متذکر شده قول معروف درباره ابراهيم بن هاشم مبني بر توقف است، ولي ابن طاووس در فلاح السائل، پس از نقل حديثي از الامالي صدوق( ـ که در سند آن ابراهيم بن هاشم واقع شده است ـ آورده که راويان حديث بالاتفاق ثقه‌‌اند. ۲ گويا در کتاب‌هاي رجالي پيشين، مانند رجال النجاشي و الفهرست طوسي و خلاصة الاقوال علامه از ابراهيم بن هاشم ياد نشده است، ولي از علي بن ابراهيم بن هاشم ياد شده و در وثاقت آن هيچ کس توقف نکرده است.
همچنين، محدث نوري درباره جعفر بن علي بن احمد قمي، معروف به ابن رازي متذكر شده که نقل توثيق از کتاب رجال شيخ طوسي توسط ابن داود با عدم وجود آن در برخي نسخه‌هاي آن منافات ندارد، چه احتمال دارد آن در نسخه ابن داود بوده است. بنابر اين راهي به تکذيب يا تخطئة آن وجود ندارد. اين مطلب، بنابراين فرض است که توثيق از عبارت شيخ طوسي باشد که از كتاب رجال او نقل شده است؛ اما اگر از کلام خود ابن داود باشد ـ چنان که از عبارت کاظمي پيداست ـ تصديق آن اولي است و ديگر نيازي به آن، چه در تکملة الرجال، ۳ انجام گرفته، نيست. در تكملة الرجال آمده که وثاقت، از عبارتِ فقاهت ـ که شيخ صدوق در معاني الاخبار، ابن رازي را به آن توصيف کرده ـ اخذ شده است. بنابر اين، ديگر اين اشکال مطرح نمي‌شود كه فقاهت بر وثاقت دلالت نمي‌کند. دليل بر اولويت تصديق، آن است که ممکن است ابن داود آن را از کلام برادر استادش (احمد بن طاووس) علي بن طاووس در الدروع الواقية گرفته باشد كه در اين فرض، بر وثاقت و فوق آن دلالت مي‌کند. ۴

نقل روايات ابن طاووس

در كتاب‌هاي حديثي سده نهم و پس از آن، كتاب‌هاي ابن طاووس، بويژه کتاب‌هاي دعايي، يكي از مصادر مهم حديث و دعا شناخته مي‌شوند. در سده نهم علي بن يونس عاملي بياضي (م877ق) در الصراط المستقيم، شاگرد او، ابراهيم بن على بن حسن عاملي كفعمي (م 905ق) در دو كتاب المصباح و البلد الأمين، شيخ حرعاملي (م1104ق) در وسائل الشيعة، محمد باقر مجلسي (م1110ق) در بحار الانوار،

1.. خاتمة المستدرك، ج۱، ص۲۷.

2.. فلاح السائل، ص۱۵۸، خاتمة المستدرك، ج‌۱، ص‌۴۶ ـ ۴۷.

3.. تكملة الرجال، ج۱، ص۲۴۸.

4.. خاتمة المستدرك، ج‌۱، ص۱۰۹ـ ۱۱۰.

صفحه از 215