کارکردهای نقل روايات اهل سنّت در منابع شيعی باتکيه بر روايات تفسيری - صفحه 129

که غالب مفسّران شيعي ذيل اين آيات در کنار ذکر احاديث شيعي به نقل روايات اهل‌سنّت نيز همت گمارده‌اند.

7. تبيين جهات معنايي روايات شيعي

يکي ديگر از کارکردهاي مراجعه به منابع روايي اهل‌سنّت و نقل احاديث تفسيري، فهم بهتر روايات شيعي و گاه، تصحيح معناي مستفاد از آنهاست. اين فايده را مي‌توان در سه مرحله پي گرفت: نخست، در مرحله کشف قرينه‌هاي صدور حديث، سپس مرحله کشف قراين فهم متن روايت و دست آخر، در کشف قراين جهت صدور.
در تعريف قرينه، به فراخور موضوع بحث، مي‌توان گفت که قرينه نشانه‌اي است که وجود آن در يک روايت، احتمال صدور آن را تقويت کرده، مسير فهم معناي متن را هموارتر ساخته و مقصود گوينده را از بيان حکم شرعي مشخص مي‌سازد.
درباره اين تعريف يادکرد دو نکته شايسته و بايسته است: نخست، آن‌که تشخيص قرينه بودن يچزي نسبي است و رويکرد انديشوران در آن متفاوت از يکديگر است، و ديگر، آن‌که هر چه قراين بيشتري در يک حديث وجود داشته باشد، احتمال صدور آن تقويت و دستيابي به معناي آن آسان‌تر مي‌گردد؛ چنان كه رسيدن به حکم واقعي و يا غير واقعي نيز آشکارتر مي‌شود.
در يک نگاه کلي، اين قراين به دو گونه قابل تقسيم است: يکي، قراين داخلي و آن ديگري، قراين خارجي. مقصود از قراين داخلي، نشانه‌هايي است که در سند و يا متن خبر حديث وجود دارد و موجب تقويت صدور روايت شده، فهم متن را هموارتر ساخته و جهت صدور ۱ آن را آشکار مي‌سازد. اين قراين، خود به دو دسته سندي و مينت تقسيم مي‌گردد. قراين خارجي را مي‌توان به دو گونه قراين لفظي و غير لفظي تقسيم نمود.

يک. کشف قراين صدوري

فائده ديگر نقل احاديث اهل‌سنّت و دستيابي به روايات مشترک و هم‌مضمون، کشف قراين صدور حديث شيعي است. افزايش اطمينان به صدور يک متن از امام معصوم از راه‌هاي مختلفي قابل پيگيري است. تواتر، شهرت نقل و کشف روايات هم‌معنا اطمينان به صدور حديث را دو چندان مي‌سازد. نقل يک واقعه يا معناي مشترک در روايات شيعه و اهل‌سنّت با اندکي اختلاف در خصوصيات آن، خود قرينه‌اي در صدور حديث از امام معصوم است.

1.. شيخ انصاري در بحث از مرجحات، به مرجحات حديث پرداخته و آن را سه گونه دانسته است: نخست، ترجيح روايت از حيث صدور و آن، بدان معناست که با توجه به آن مرجحات، احتمال صدور يک روايت قوي‌تر از روايت ديگر باشد. گاه، ممکن است مرجحات از باب جهت صدور باشد. توضيح مطلب، آن‌که گاه صدور حديث در جهت بيان حکم واقعي است و گاه غير آن، به دليل مصالح مختلف همچون تقيه. نوع ديگر مرجحات، از حيث مضمون و متن روايت است؛ بدين معنا که مضمون يک روايت به نسبت حديث ديگر به واقع نزديک‌تر باشد ( فرائد الأصول، ج۴، ص۱۱۳).

صفحه از 149