کتاب حلبي منبعي مکتوب در تأليف الکافي

احسان سرخه‌اي

چکيده

نوشته حاضر ـ كه بخشي از طرح بازسازي كتاب حلبي است ـ مي‌كوشد تا روايات عبيدالله و محمد حلبي در كتاب الكافي را بررسي كند و آنها را با سلسلة اسناد منابع ديگر حديثي مقايسه كند و روشن سازد كه مقصود از حلبي، اگر به صورت مطلق ذكر شود، كدام يك از دو برادر است. از اين رو، ابتدا به معرفي خاندان حلبي پرداخته و سپس از دو برادر سخن گفته و به روايات اين دو در كتاب كافي پرداخته است.

کليد واژه‌ها: منابع حديثي، الكافي، عبيدالله حلبي، محمد حلبي، كتاب حلبي.

درآمد

مقالة حاضر، بخشي از طرح «بازسازي كتاب عبيد الله بن علي حلبي» است. اين طرح ـ كه مي‌تواند در ادامه، تدوين مجموعة روايات آل ابي شعبه را نيز به دنبال داشته باشد ـ مي‌كوشد تا:
الف. روايات خاندان حلبي را از مجموعة منابع حديثي گردآورى كند؛
ب. با بررسي اسناد مندرج در منابع حديثي، كشف كند كه در هر دسته از سلسة اسناد روايات، از عبيدالله حلبى با چه نام يا تعبيري ياد شده است؛
ج. تا حدّ امکان، احراز كند كه كدام يك از روايات از كتاب مشهور حلبى و كدام يك از روايات شفاهي او اخذ شده است؛
د. با بررسي سلسلة اسناد و جستجو در متون حديثي، منابع احتمالي كتاب حلبي را بيابد؛
ه‍ . طرق كلينى، صدوق و شيخ طوسي به روايات کتاب حلبي را گردآورد و پس از دسته‌بندى آنها، طرق مشهور به كتاب حلبي را شناسايي كند؛
و. رجال موجود در اين طرق را بررسي كند و به كشف اين نكته بپردازد كه كدام يک از راويان، بدون آن كه خود مؤلف كتابي باشند، روايات حلبي را نقل كرده‌اند و كدام يك از آنان خود صاحب كتابي هستند و چه بسا روايات كتاب حلبي را نيز در كتاب خود درج كرده‌اند؛
ز. در نهايت، روايات كتاب حلبي را بر اساس عنوان‌گذاري فقهى در كتب اربعه و وسائل الشيعة دسته‌بندي كند.