قرينه‌های سندی نگارش روضة الکافی به دست کلينی - صفحه 63

6. به‌کارگيري روايات موقوفة صحابيان امامان(
سند شماري از روايات کتاب الکافي، به يکي از صحابيانِ يکي يا چند تن از امامان پاک‌نهاد شيعه مي‌انجامد و بر کنار از يادآوري نام آن پيشوا( است؛ رواياتي که در اصطلاح دانش درايه، «موقوفه» خوانده مي‌شوند و کم و بيش، در نوشتة نام برده، به چشم مي‌آيند؛ رواياتي که زراره يکي از پا در ميانان پر و پا قرص آنهاست ۱ .
7. فراواني به‌کارگيري ضمير به جاي نام يک يا چند امام، کنار صيغة دعايي
در پايان سند احاديث هفت جلد نخستين کتاب ارجمند الکافي، چه بسيار به ضميرهايي مفرد ۲ و تثنيه ۳ و جمع ۴ برمي‌خوريم که کنارشان کليشه‌هاي جملات دعايي نيز ديده مي‌شود، که يا بايد برگرفته از دست نوشتة خود کليني باشد و يا برخاسته از دست بردن‌هاي آيندگان. اگر فرض دوم را بپذيريم، اين دسته از روايات را نيز بايد در شمار مضمرات الکافي بدانيم و اگر فرض نخست را آبرومند بداريم، اينها را بايد رواياتي مسند و بر کنار از آسيب ارسال و اضمار بدانيم. در اينجا نيز زراره از راويان پر کار و فراوان فراروي ديدگان است.
8. فراواني ارسال سند حديث‌ها
يکي از محورهاي پرسش آفرين کتاب الکافي و به زبان ديگر، يکي از کارکردهاي حديثي کليني ـ که درخور پژوهشي بايسته و ژرف است ـ فراواني ارسال سند حديث است، با آن که از ويژگي‌هاي بي‌بروبرگردي که جا دارد پيش از هر چيز ديگري در يک حديث به چشم آيد و به آنها بها داده، زبان خرده‌گيران را ببندد، اتصال سند و اسناد آن است. با اين همه، کليني گوشه‌هاي رنگارنگ و پرده‌هاي پرشماري را از فرآيند ارسال سند، در نوشتة گران‌سنگ خود، نشان داده و پيش ديدگان آيندگان نهاده است که سياهة آنها چنين است:
3-8-1. فراواني رفع حديث و بازتاب ندادن سندش که در اين ميان، بيشترين بهره، از آنِ احمد بن محمد بن خالد است ۵ .

1.. براي نمونه، ر.ك: اصول الکافي، ج۱، ص۵۴۴، ح۹؛ فروع الکافي، ج۳، ص۲، ح۳؛ ص۳۱، ح۸؛ ص۴۱، ح۱ (اول)؛ ج۴، ص۱۷، ح۱ (اول)؛ ص۷۷، ح۳ و...

2.. درباره ضمير مفرد با کليشة (، براي نمونه، ر.ك: فروع الکافي، ج۶، ص۱۲۲، ح۹؛ ص۱۸۷، ح۱۱؛ ص۲۳۴، ح۵؛ ص۲۳۵، ح۴و...

3.. درباره ضمير تثنيه ـ که بيش از ديگر ضميرها و به انبوهي، در سرتاسر هفت جلد نخستين کتاب الکافي، همراه کليشة (، به کار رفته است ـ ر.ك: اصول الکافي، ج۱، ص۱۴۶، ح۱؛ ص۱۷۸، ح۵؛ ص۱۸۰، ح۲؛ ج۲،ص ۱۴، ح۳؛ ص۲۴، ح۲؛ ص۱۰۶، ح۴؛ فروع الکافي، ج۳، ص۵۷، ح۴؛ ص۶۳، ح۲؛ ص۹۶، ح۲؛ ج۴، ص۳۴۱، ح۱۴؛ ص۳۶۴، ح۶؛ ص۳۹۲، ح۶؛ ج۵، ص۴۵، ح۸؛ ص۱۰۱، ح۳؛ ص۱۰۴، ح۲؛ ج۶، ص۱۲، ح۲؛ ص۵۲، ح۴؛ ص۷۰، ح۱؛ ج۷، ص۱۴، ح۲؛ ص۲۲، ح۱؛ص۲۷، ح۲ و...

4.. درباره ضمير جمع با کليشة (، براي نمونه، ر.ك: فروع الکافي، ج۳، ص۱۴۱، ح۵؛ ص۱۴۳، ح۱؛ ج۵، ص۳۶۰، ح۸؛ ج۶، ص۲۵۷، ح۲؛ ص۲۶۲، ح۲؛ ص۲۹۹، ح۱۷ و...

5.. براي نمونه، ر.ك: اصول الکافي، ج۱، ص۳۹،ح۱؛ ص۴۲۲، ح۴۹ و ۵۰؛ ج۲، ص۴۵۴، ح۵، ۶، ۷، ۸، ۹، ۱۰و...

صفحه از 67