131
فصلنامه علمي - پژوهشي علوم حديث 49 و 50

به عنوان نمونه ديگر، مي‌توان از ترديد علامه طباطبايي در انتساب حديثي به امام علی علیه السلام با استفاده از روايات اهل‌سنّت ياد کرد. در منابع حديثي اهل‌سنّت از آن حضرت نقل شده است که ازدواج با مادر زن، در صورتى که با دختر او نزديکى صورت نگرفته باشد، اشکال ندارد؛ چرا که مادر زن به منزله ربيبه، است و ربيبه چنانچه در دامن شوهر مادرش نباشد، ازدواج با او اشکال ندارد. ۱ علامه، پس از آن‌که روايات ائمه علیهم السلام را مخالف اين معنا مي‌داند، با استفاده از روايات اهل‌سنّت و نقل قضاوت آن حضرت درباره مردي از بني‌شمخ، در صدور اين سخن از امام علی علیه السلام ترديد مي‌کند. ايشان مي‌نويسد که داستان قضاوت علی علیه السلام درباره فتواى ابن مسعود، آن گونه که در الدر المنثور از سنن بيهقى و غيره آمده، آن بوده است که مردى از بنى‌شمخ با زنى ازدواج کرد، پيش از دخول به آن زن، مادر او را ديده و دلبسته او شد. نزد ابن مسعود رسيد تا از او فتوا بگيرد که آيا مى تواند با مادرش ازدواج کند يا خير؟ ابن مسعود دستور داد اول آن زن را طلاق دهد، سپس با مادر او ازدواج کند. او نيز چنين کرد، و از مادر زنش صاحب فرزندانى هم شد. پس از اين ماجرا ابن مسعود به مدينه سفر نمود. در آنجا به او گفتند که فتوايت غلط بوده است. ابن مسعود هنگامي که به کوفه برگشت، به آن مرد گفت که زنت بر تو حرام است. و مرد از آن زن جدا شد. علامه عبارات خود را چنين ادامه مي‌دهد:
[آن گونه که مشهود است،] در اين روايت سخن را به علی علیه السلام نسبت نداده، بلکه تنها گفته است به او گفته شد، و در بعضى از روايات آمده ابن مسعود از اصحاب رسول خدا صلی الله علیه و آله پرسيد، و در عبارتى آمده که از عمر حکم مسأله را پرسيد، و در بعضى ديگر، مانند نقلى که ملاحظه کرديد، آمده به او خبر دادند حکم مسأله آن طور نيست که او گفته، و شرط دخول مربوط به ربيبه است و اما در مادر زن هيچ شرطى نيست. ۲
نقل روايات اهل‌سنّت در کنار احاديث شيعه و تشکيل روايت مستفيض، ۳ مشهور ۴ و يا متواتر، ۵ قرينه‌هاي ديگر در افزايش اطمينان به صدور حديث است. واگويي کثرت نقل‌هاي يک روايت در منابع شيعه و اهل‌سنّت نيز در اين جريان بسيار کارآمد است. ۶

1.. ر.ك: المصنف (ابن ابي شيبه)، ج۳، ص۳۰۷، ح ۱؛ كنز العمال، ج۱۶، ص۵۱۴، ح ۴۵۶۹۲؛ جامع البيان، ج۴، ص۴۲۵؛ الدر المنثور، ج۲، ص۱۳۶.

2.. الميزان، ج۴، ص۲۸۳ و ۲۸۴.

3.. به عنوان نمونه ر.ک: البرهان، ج۳، ص۲۳۳؛ مواهب الرحمن، ج۱، ص۲۰۷؛ ج۲، ۱۵۷ و ۱۵۸، ۱۶۵؛ ج۳، ص۹۴؛ ج۸، ص۱۳۳؛ ج۹، ص۲۷۰؛ ج۱۰، ص۷۵ و ۱۴۰؛ الميزان، ج۱، ص۱۷۵؛ ج۲، ص۵۱؛ ج۳، ص۷۴؛ ج۴، ص۲۰۵، ۲۲۱؛ ج۵، ص۱۲۲، ۱۴۴، ۳۳۲؛ ج۸، ص۳۵۹؛ ج۱۲، ص۱۱۰، ۱۳۱؛ ج۱۳، ص۳۷۴؛ ج۱۵، ص۲۴۸؛ ج۱۶، ص۳۹۳؛ ج۱۹، ص۶۰، ۲۴۶؛ ج۲۰، ص۲۲۷.

4.. به عنوان نمونه ر.ک: الميزان، ج۲، ص۱۴۴، ۲۵۴ و ۲۵۵؛ ج۳، ص۳۷۹، ۳۸۰، ۳۸۱؛ ج۵، ص۹۴، ۱۲۲، ؛ ج۶، ص۱۶۹؛ ۱۰۶؛ ج۸، ص۱۳۸؛ ج۱۰، ص۱۷۸؛ ج۱۷، ص۱۴۲.

5.. به عنوان نمونه ر.ك: البرهان، ج۲، ص۲۴۴؛ آلاء الرحمن، ج۱، ص۵۰؛ الميزان، ج۳، ص۸۶.

6.. به عنوان نمونه ر.ك: البرهان، ج۱، ص۶۳۲؛ الميزان، ج۱، ص۲۹۰، ۳۴۰ و ۳۴۱؛ ج۲، ص۹۹ و ۱۰۰، ۱۸۹- ۱۹۱، ۲۵۸، ۲۹۸، ۴۰۲، ۴۰۴، ۴۲۶؛ ج۴، ص۷، ۱۷، ۱۷۷ و ۱۷۸؛ ج۵، ص۱۰۵، ۳۹۰؛ ج۶، ص۸، ۳۲۲؛ ج۷، ص۲۲۷؛ ج۸، ص۳۲۹؛ ج۹، ص۲۳۴، ۳۶۸، ۳۹۲؛ ج۱۰، ص۱۷۸؛ ج۱۳، ص۱۲۱، ۳۵۴؛ ج۱۴، ص۲۸؛ ج۱۶، ص۳۱۱؛ ج۱۷، ص۱۱۸؛ ج۱۹، ص۶۰، ۲۷۷؛ من وحي القرآن، ج۴، ص۸۷؛ ج۱۸، ص۳۰۰؛


فصلنامه علمي - پژوهشي علوم حديث 49 و 50
130

به عنوان نمونه، مي‌توان به عبارت شيخ محمد جواد بلاغي پس از نقل روايات داستان مباهله اشاره داشت که نقل آن در منابع اهل‌سنّت، اعتبار صدور احاديث شيعه را افزايش مي‌دهد. او در اين باره مي‌نويسد:
أقول و القدر المشترک في الأحاديث هو أن رسول الله صلی الله علیه و آله دعا علياً و فاطمة و الحسن و الحسين علیهم السلام ليباهل بهم نصارى نجران رواه الفريقان بأسانيدهم، عن جماعة من الصحابة و التابعين و أئمة أهل البيت.۱
نمونه ديگر، علامه طباطبايي درباره حديث نبوي «إنما شفاعتي لأهل الکبائر من أمتي»۲ مي‌نويسد که اين معنا به طرق متعدد از شيعه و اهل‌سنّت نقل شده است. ۳
نمونه ديگر، سخن علامه درباره داستان حضرت داود( که پس از نقل روايتي از امام صادق علیه السلام مي‌نويسد:
و لسان روايات، چه از طرق شيعه و چه از طرق اهل‌سنّت، در اين‌که جالوت به دست داود کشته شده، متفق است.۴
عياشي در تفسير خود، روايتي را از امام سجاد علیه السلام، به نقل از پيامبر صلی الله علیه و آله در موضوع ارزش والاي صدقه آورده است که علامه پس از نقل آن مي‌نويسد:
اين معنا از طرق اهل‌سنّت از عده‌اى از صحابه همچون ابوهريره، عايشه، ابن عمر و ابوبرزه اسلمى از رسول خدا صلی الله علیه و آله نقل شده است.۵
نمونه ديگر، احاديثي در معناي «محدث» ۶ است که نقل آن در منابع اهل‌سنّت، اعتبار صدور اين روايات را از ائمه شيعه( افزايش مي‌دهد:
روايات در معناى محدث از ائمه علیهم السلام بسيار زياد است، صاحب کتاب بصائر الدرجات و صاحب الكافي و صاحب کنز العمال و صاحب الاختصاص و مؤلفانى ديگر، آن روايات را در کتب خود آورده اند، در روايات اهل‌سنّت نيز اين معنا يافت مى شود. ۷

1.. آلاء الرحمن، ج۱، ص۲۹۱.

2.. الأمالي صدوق، ص۵۶، ح ۱۱؛ من لا يحضره الفقيه، ج۳، ص۵۷۴،‌ح ۴۹۶۳؛ الأمالي (طوسي)، ص۳۸۰، ح ۸۱۵؛ مسند أحمد، ج۳، ص۲۱۳؛‌ سنن أبي‌داود، ج۲، ص۴۲۲، ح ۴۷۳۹؛ سنن الترمذي، ج۴، ص۴۵، ح ۲۵۵۲ و ۲۵۵۳.

3.. الميزان، ج۱، ص۱۷۵.

4.. همان، ج۲، ص۲۹۹.

5.. همان ص۴۲۶.

6.. أبوبصير از امام صادق علیه السلام نقل مي‌کند: «علی علیه السلام محدث بود، سلمان هم محدث بود». أبوبصير ادامه مي‌دهد که به آن حضرت عرضه داشتم: «نشانه محدث يچست»؟ فرمود: «اين است که فرشته بر او نازل مي شود و مطلب را به دل او مي اندازد که مثلاً چنين و چنان شده و يا چنين و چنان بايد کرد» (بحار الأنوار، ج۲۲، ص۳۲۶، ح ۳۱).

7.. الميزان، ج۳، ص۲۲۰. براي نمونه‌هاي ديگر ر.ك: آلاء الرحمن، ج۲، ص۶۶؛ مواهب الرحمن، ج۱، ص۱۵، ۲۱، ۲۲، ۱۷۷، ۱۹۳، ۳۳۶، ۳۴۴، ۳۴۵؛ ج۳، ص۶۴، ۲۲۲، ۳۳۹؛ ج۶، ص۶۰ و ۱۸۸؛ الميزان، ج۱، ص۲۰، ۱۷۵، ۲۴۰؛ ج۲، ص۲۵، ۳۲، ۳۵، ۱۰۸، ۲۹۶، ۳۳۶، ۳۳۷ و ۳۳۸، ۳۷۸، ۳۸۰، ۴۲۵، ؛ ج۳، ص۷۴، ۷۵، ۱۱۹، ۲۱۴، ۳۴۹، ۳۷۸ ؛ ج۴، ص۷۱- ۷۳، ۹۰، ۱۳۳، ۲۵۱، ۴۱۳ و ۴۱۴؛ ج۶، ص۱۶۵؛ ج۱۴، ص۳۰۸؛ ج۲۰، ص۳۷۱.

  • نام منبع :
    فصلنامه علمي - پژوهشي علوم حديث 49 و 50
    تاريخ انتشار :
    پاییز و زمستان 1387
    سردبیر :
    محمدی نیک (ری شهری)، محمد
    صاحب امتیاز :
    دانشکده علوم حديث
    مدیر اجرایی :
    محمد قنبری
    نشانی :
    قم، بلوار پانزده خرداد، شهرک جهاد، مؤسسه علمی فرهنگی دارالحدیث، ص پ : 37185-3431
    تلفن :
    0251-7176131
    امور مشترکان :
    0251-7176413
    دورنگار :
    0251-7785050
    پست الکترونیک :
    ulumhadith@hadith.net
    امتیاز :
    علمی - پژوهشی، به استناد نامه شماره 6219/3 - 85/7/3 کمیسیون بررسی نشریات علمی کشور
    جانشین سردبیر :
    مهدی مهریزی
تعداد بازدید : 33480
صفحه از 423
پرینت  ارسال به