در اين نسخه، زيارت بر طبق عبارت مرسوم نقل شده است.

بررسي استناد به اصل «مخالفت با عامه» در تعيين نسخه‌ معتبر

در علم اصول فقه، در صورت استقرار تعارض بين دو خبر، مرجحاتي براي تقديم يكي از آنها بر ديگري مطرح شده است. يكي از اين مرجحات تقديم خبري است كه مخالف عامه است. در مورد زيارت عاشورا نيز، همان طور که ديديم، دو نوع نسخه و نقل وجود داشت. برخي با استناد به اين اصل نسخه‌هايي را که داراي لعن مورد نظر هستند بر ديگر نسخه‌ها مقدم مي‌کنند.
اولين اشکالي که در اين استدلال وجود دارد، اين است که اين بحث زماني مطرح مي‌شود که با دو خبر متعارض مواجه باشيم که صدور هر دو آنها از معصوم ثابت باشد، اما جهت صدور آنها معلوم نباشد. در چنين جايي، آن را که مخالف نظر عامه است، مقدم مي‌کنيم. اما در بحث زيارت عاشورا ما با يک روايت مواجه هستيم که دو نوع نسخه دارد؛ يعني از مقام بحث تعادل و تراجيح خارج است. به عبارت ديگر، مشکل ما مشکل متن يک روايت است، نه تعارض دو روايت متعارض.
نکته دوم، اين‌که صرف نظر از پذيرش اين اصل در مسائل فقهي، درباره پذيرش آن در اعتقادات اشكال است. در رواياتي مثل روايات اعتقادي، آن هم در مباحث مربوط به امامت و به خصوص زيارات، انگيزه زيادي براي غلو و مسائلي از اين دست وجود داشته است. حتي از امام صادق علیه السلام روايتي نقل شده است كه برخي از غاليان در بين اصحاب امام باقر علیه السلام مخفي مي‌شدند و كتاب‌هاي امام باقر علیه السلام را به بهانه خواندن به خانه مغيره مي‌برده و او احاديثي در كفر و زندقه در اينها وارد مي‌كرد و به امام نسبت مي‌داد و سپس كتاب‌ها را به اصحاب بر مي‌گرداند. ^۱
بنابراين، مي‌توان گفت كه رواياتي كه مخالف با عامه هستند، مجموعه‌اي را در بر مي‌گيرند كه هم شامل رواياتي است كه شيعه اصولي ^۲ نيز با آنها مخالف است (كه روايات غاليانه نيز در اين دسته مي‌گنجند) و هم شامل رواياتي است كه شيعه اصولي با آنها موافق است. پس به صرف آن‌که روايتي با نظر عامه مخالف بود، نمي‌توان آن را ترجيح داد و بايد ملاك ديگري را در ترجيح آن به كار برد كه اين نشان دهنده ناكارآمدي اين اصل در اين موارد(غير فقه) است.
نکته سوم، اين‌که بر فرض که اين اصل را در اين جا هم بپذيريم، اين اشکال وجود دارد که کل زيارت عاشورا مخالف با عامه است؛ نه تنها اين بخش خاص. بنابراين، مسأله تقديم متن مخالف‌تر بر مخالف است و اين در حالي است که اصل مذکور تنها جايي را در بر مي‌گيرد که تعارض بين مخالف و موافق باشد.
به غير از اين، آية‌الله تسخيري در مصاحبه با فصلنامه هفت آسمان، به نقل از مرحوم سيد محمد تقي حکيم، مي‌گويد که منظور از عامه، فقها يا فتواي مشهور بين شيعيان است؛ فتواي مشهوري که فتواي عموم تلقي مي‌شود. ^۳

است. پاره‌اي از برگ‌ها به خط سيد عبدالحي بن عبد الوهاب در سال 953 ق، در حاشيه تصحيح شده است. نام وي و اين تاريخ در حاشيه يكي از برگ‌ها ‌آمده است.
نكته جالب اين است كه در اين نسخه عبارت مورد نظر ذكر نشده است و سپس توسط مصحح در حاشيه اضافه شده است. البته با توجه به افتادگي‌هاي زياد موجود در اصل نسخه، اين نمي‌تواند شاهد معتبري باشد و ممكن است اشتباه كاتب سبب آن شده باشد.
نسخه شماره 5: نسخه مختصر مصباح، شماره 2341 موجود در كتابخانه آية‌الله مرعشي نجفي. نسخه قديم و نفيسي است و به خط نسخ معرب نوشته شده و در حاشيه تصحيح شده است.
در اين نسخه، نيز در حاشيه، براي اول و ثاني و ثالث مصاديقي ذكر شده است. اين مي‌تواند به تأييد نظر ما كمك كند.
نسخه شماره 6: نسخه مصباح المتهجد، شماره 7309 موجود در كتابخانه آية‌الله مرعشي نجفي. برگ اول اين نسخه افتاده و شخصي آن را تكميل كرده است و سرآغازي براي آن آورده است كه ربطي به كتاب ندارد. خط آن نسخ معرب است و متعلق به سده هشتم. حواشي برگ‌ها را موش خورده است.
اين نسخه، برخلاف نسخه‌هاي ديگر، بدون هيچ اضافه و حاشيه‌اي به عبارت مورد نظر اشاره كرده است و مؤيدي براي تثبيت زيارت عاشوراي مرسوم است. البته از اين دست نسخه‌ها پس از قرن دهم و همچنين در بين نسخه‌هاي مختصر مصباح كم نيست.
نسخه شماره 7: نسخه مختصر مصباح، شماره 9750 موجود در كتابخانه آية‌الله مرعشي نجفي. اين نسخه در سال 1094ق، توسط محمد اشرف يزدي نوشته شده است.
در اين نسخه نيز مثل مورد قبل عبارات مثل زيارت مرسوم امروزي نقل شده است.
نسخه شماره 8: نسخه مصباح المتهجد متعلق به كتابخانه خطي آستان قدس رضوي. اين نسخه شايد قديمي‌ترين نسخه موجود در بين نسخه‌هاي امروزي باشد. اين نسخه در سال 502 ق، و از روي نسخه 412 ق، نوشته شده است. اين نسخه سالم و بدون كسري است و داراي مقابله و تصحيح شيخ دوريستي و علامه حلي در سال‌هاي متفاوت و از جمله در سال 584 ق، و سه قراءت ديگر، كه به درستي معلوم نشد از چه كساني است. البته اين نكته مهم است كه آخرين قرائت از علامه حلي بوده است.
اين نسخه با نسخه‌هاي ديگر كمي متفاوت است. در اين نسخه عبارت اخير زيارت عاشورا به اين شكل نقل شده است: «اللهم خص انت اول ظالم باللعن مني و ابدأ به جميع الظالمين لهم». با توجه به قديمي بودن آن و اين‌که آخرين كسي كه آن را قرائت كرده، علامه حلي بوده است، شايد تأييدي باشد بر نقل ابن قولويه.
نسخه شماره 9: نسخه مصباح المتهجد موجود در كتابخانه آية‌الله بروجردي. بر روي اين نسخه عبارتي نوشته شده مبني بر اين‌که اين نسخه متعلق به زمان مؤلف است؛ با اين‌که اين عبارت سنديت چنداني ندارد، ولي ادعايي است كه شايد نوع برگه و خط نسخه آن را تأييد ‌كند. درباره اين نسخه بايد گفت كه برخي از صفحات كه افتادگي داشته است توسط كاتبي در قرن دهم تكميل شده است. به هر حال، نسخه با دو خط نوشته شده كه يكي به قرن دهم تعلق دارد و يكي به پيش از آن كه علي الادعا(البته مدعي آن نيز معلوم نيست) به زمان مصنف برمي‌گردد. البته قسمت مذكور در زيارت عاشورا از قسم دوم است و پيش از قرن دهم نوشته شده است.