199
فصلنامه علمي - پژوهشي علوم حديث 49 و 50

وي افزوده در رسالة الاجازات، طرق خود را در نقل احاديث ذکر کرده است. ۱ اين رساله، ناقص و ناتمام در بحارالانوار آمده است. در اين رساله تنها يک طريق وجود دارد و ديگر طرق را بايد از لابه‌لاي کتاب‌هاي ابن طاووس پيدا کرد. طريقي که در اين رساله آمده، به قرار زير است:
4. فخار بن معد موسوي، از علي بن محمد عدنان بن عبدالله بن مختار، از ابو محمد عبدالله بن عبدالصمد بن عبد رزاق سلمي، از محمد بن علي بن ميمون نرسي کوفي، از ابو المني دارم بن محمد بن زيد بن احمد بن بيان بن عثمان بن عيسي نهشلي، از ابوحکيم محمد بن ابراهيم بن سري تميمي، از ابوالعباس احمد بن محمد بن سعيد حافظ معروف به ابن عقده، از محمد بن فضل بن ابراهيم اشعري، از پدرش، از مثني بن قاسم حضرمي، از هلال بن ايوب صيرفي، از ابي کثير انصاري، از عبدالله بن اسعد بن زراره، از رسول الله. ۲
5. محمد بن محمود بن نجار محدث در مدرسة مستنصريه. او برخي از کتاب‌ها و رواياتي را که نقل کرده، به ابن طاووس اجازه داده است. ۳
6. محمد بن نما، از ابو الفرج علي بن ابي الحسين راوندي، از پدرش، از ابو جعفر محمد بن علي بن محسن حلبي، از ابو جعفر طوسي، از شيخ مفيد، از ابوالقاسم بن قولويه قمي، از کليني. ۴
ابن طاووس بارها متذکر شده محمد بن نما ـ که استاد فقه او بوده ـ همة رواياتي را که نقل کرده و اسناد آنها به شيخ طوسي مي‌رسد، به او اجازه داده است. ۵ ابن نما با شيخ اسعد بن عبدالقاهر اصفهاني در طريقي که اشاره شده، از يک شيخ روايت کرده‌اند.
7. پدر ابن طاووس از سه طريق روايت کرده است: از طريق حسين بن رطبه، از ابو علي بن محمد بن حسن طوسي، از محمد بن حسن طوسي. ۶
از طريق سعيد علي بن حسن بن ابراهيم حسيني عريضي، از ابي طالب حمزه بن محمد بن شهريار خازن، از دايي‌اش ابي علي حسن بن ابي جعفر طوسي از ابي جعفر طوسي.
و از طريق علي بن محمد مدايني، از ابي الحسين سعيد بن هبة الله راوندي، از علي بن عبدالصمد نيشابوري. از ابي جعفر دوريستي از شيخ مفيد. ۷
8. حسن بن دربي (از طريق اجازه) با اسناد به ابو جعفر طوسي.
9. فخار بن معد موسوي (از طريق اجازه) با اسناد به محمد بن حسن طوسي. ۸

1.. اليقين، ص‌۱۸۳ و ص۲۳۶.

2.. همان، ص۱۸۳.

3.. فتح الابواب، ص‌۶۵.

4.. همان، ص۷۳.

5.. الدروع، ص‌۷۷ ـ ۷۸.

6.. فتح الابواب، ص۸۷ ـ ۸۸.

7.. همان، ص‌۱۲۹ـ ۱۳۱ و ۱۸۷.


فصلنامه علمي - پژوهشي علوم حديث 49 و 50
198

لسکان الثري ۱ بازگو نموده است. ابن طاووس بارها متذکر مي‌شود که چند طريق به اين روايت يا کتاب دارد و از ميان آنها يک طريق و گاه، همه طرق را ذکر مي‌کند. ۲
وي در ديباچة فلاح السائل ـ که نخستين کتاب از مجموعة کتاب‌هاي او در تکميل و تتميم کتاب المصباح الکبير شيخ طوسي است ـ طريق و اسناد خود به روايات و کتب و اصول اصحاب از ذکر کرده است. ابن طاووس بر آن بوده که طريق خود را تا مشايخ بزرگ حديث را اطمينان بخش و اعتماد آفرين بسازد؛ چه، وي به مشايخ حديث، چون: کليني، شيخ صدوق، هارون بن موسي تلعکبري، ابن قولوية قمي، شيخ مفيد، سيد مرتضي و شيخ طوسي اعتماد داشت. ۳
طريق او به اين افراد، گروهي از ثقات‌اند که بارها از آنها با عنوان کلي جماعتي از ثقات ـ که اسامي آنها را بارها به گونه جمعي و فردي ذکر کرده ـ ياد نموده است. ۴ اين جماعت بيش از هفت نفر هستند: 1. حسين بن احمد سوراوي، از محمد بن قاسم طبري، از ابو علي حسن بن محمد طوسي، از پدرش (جد ابن طاووس) ابو جعفر محمد بن حسن طوسي. ۵
2. علي بن يحيي حافظ، از عربي بن مسافر عبادي، از محمد بن قاسم طبري، از ابي علي حسن بن محمد طوسي (و غير اينها که ذکرشان به طول مي‌انجامد) از ابو جعفر محمد بن حسن طوسي. ۶
نام علي بن يحيي در جمال الاسبوع و فلاح السائل، أبو الحسن علي بن يحيى بن علي حَنّاط و در فتح الابواب، خياط و در اليقين، حافظ ذکر شده است. ممکن است حافظ تصحيف حَنّاط يا خياط و يا لقب مخصوص باشد. ميرزاحسين نوري متذکر شده که يحيي خياط در سال609 ق، به ابن طاووس از جماعتي اجازه داده است. وي به نام هشت نفر اشاره کرده که از جمله آنها عربي بن مسافر است.
3. اسعد بن محمد بن هبة الله بن حمزه، معروف به مشفروه و عبدالقاهر اصفهاني، از علي بن سعيد ابي الحسين راوندي، از ابي جعفر محمد بن علي بن محسن حلبي، از ابو جعفر طوسي. ۷ و در طريق ديگر، وي از علي بن سعيد ابوالحسين راوندي، از ابو علي فضل بن حسن بن فضل طبرسي روايت کرده است. ۸ ابن طاووس متذکر شده اين طريق ـ که روايت از اسعد بن عبد القاهر اصفهاني است ـ طريقي است که با آن، همة کتب و اصول و مصنفات روايت مي‌شود و بعيد است که چيزي از رواياتي که آورده از آن خارج باشد. ۹

1.. اللهوف، ص۴۲ و ص۴۴.

2.. اقبال الاعمال، ج۲، ص‌۳۶؛ اليقين، ص‌۲۷۹ـ ۲۸۰.

3.. فلاح السائل، ج۱، ص‌۱۷.

4.. جمال الاسبوع، ص‌۱۵۴ـ ۱۵۵ و ص۳۰۱.

5.. فلاح السائل، ج۱، ص۱۴؛ اليقين، ص‌۲۷۹؛ جمال الاسبوع، ص‌۳۴.

6.. اليقين، ص‌۲۷۹ـ ۲۸۰؛ جمال الاسبوع، ص‌۳۴؛ الدروع الواقية، ص‌۷۷ـ ۷۸.

7.. فلاح السائل، ج۱، ص۱۵؛ اليقين، ص‌۲۷۹ـ ۲۸۰؛ الدروع، ص‌۷۷ـ ۷۸.

8.. جمال الاسبوع، ص‌۱۱۵.

  • نام منبع :
    فصلنامه علمي - پژوهشي علوم حديث 49 و 50
    تاريخ انتشار :
    پاییز و زمستان 1387
    سردبیر :
    محمدی نیک (ری شهری)، محمد
    صاحب امتیاز :
    دانشکده علوم حديث
    مدیر اجرایی :
    محمد قنبری
    نشانی :
    قم، بلوار پانزده خرداد، شهرک جهاد، مؤسسه علمی فرهنگی دارالحدیث، ص پ : 37185-3431
    تلفن :
    0251-7176131
    امور مشترکان :
    0251-7176413
    دورنگار :
    0251-7785050
    پست الکترونیک :
    ulumhadith@hadith.net
    امتیاز :
    علمی - پژوهشی، به استناد نامه شماره 6219/3 - 85/7/3 کمیسیون بررسی نشریات علمی کشور
    جانشین سردبیر :
    مهدی مهریزی
تعداد بازدید : 34100
صفحه از 423
پرینت  ارسال به