213
فصلنامه علمي - پژوهشي علوم حديث 49 و 50

ـ کامل الزيارات، تأليف ابوالقاسم جعفر بن محمد بن قولويه. نسخه‌اي از اين کتاب را در اختيار دارد که بر روي آن خط ابوجعفر طوسي است،
ـ نثر اللئالي علي بن فضل الله حسني راوندي، از نسخه‌اي قديمي که بر روي آن خط مؤلف است،
ـ الفتن ابي صالح سليلي بن احمد بن عيسي بن شيخ حساني. تاريخ نسخه اصل سال307ق، به خط مصنف آن در مدرسه معروف به ترکي در جانب غربي واسط موجود است،
ـ الفتن، تأليف ابو يحيي زکريا بن يحيي بن حارث بزاز. تاريخ کتابت آن ربيع الاول 391ق، است که آن را از نظاميه عاريه گرفته است،
ـ کتاب ابي المغراء از اصول شيعه،
ـ کتاب يعقوب بن نعيم بن قرقاره کاتب ابو يوسف . نجاشي او را راوي رضا علیه السلام دانسته و متذکر شده وي در ميان اصحاب اماميه جليل بود. نسخه‌اي قديمي از اين کتاب در اختيار است که گويا در حيات مؤلف کتابت شده است. بر روي آن خط سعيد فضل الله راوندي ـ قدس الله روحه ـ است،
ـ الاربعين ابو الخير احمد بن يوسف قزويني. اصل اين کتاب در مدرسه خليفه ناصر است،
ـ کتاب محمد بن علي بن محبوب به خط ابو جعفر طوسي،
ـ الامالي، تأليف محمد بن ابي عبدالله. اين فرد از راويان ثقه اماميه بود. نسخه‌اي از اين کتاب را در اختيار دارد که در سال309ق، کتابت شده است،
ـ التجمل اصل من اصول اصحابنا. تاريخ مقابله، چهارشنبه هفت روز مانده به شعبان237ق،
ـ کتاب الاوصياء، از بعضي اصحاب اماميه.اين کتابي قابل اعتماد نزد اولياست. آن را در اصلي قديمي يافته است که گويا در زمان مؤلف کتابت شده است، ۱
ـ الدلائل، تأليف ابو العباس عبدالله بن جعفر حميري.اين کتاب به خط ابن غضايري است،
ـ التواقيع از اصول اخبار، روايت عبدالله بن الصلت،
ـ کتاب ابو محمد عبدالله بن حماد انصاري از اصحاب کاظم علیه السلام. اين طاووس اين کتاب را از اصلي که بر شيخ صدوق هارون بن موسي تلعکبري قرائت شده دريافت کرده است،
ـ الزواجر و المواعظ ابواحمد حسن بن عبدالله بن سعيد عسکري. نسخه اين کتاب در ذوالقعده سال473ق کتابت شده است،
ـ اصل احمد بن حسين بن عمر بن يزيد که ثقه است و بر آن، نام محمد بن داود قمي است؛
ـ اصل محمد بن سليمان.اين اصل در حيات مصنف کتابت شده است،
ـ اصل عبد الله بن حماد انصاري،
ـ أصل هشام بن سالم،
ـ الأربعون شيخ عالم محمد بن مسلم بن أبي الفوارس رازي. ابن مسلم متذکر شده که اين روايات را از ثقات و أهل ورع و ديانات روايت کرده است.أصل آن در نظاميه قديمي در بغداد در اختيار است،

1.. همان، ص‌۱۹۳، ص‌۲۰۱، ص‌۲۲۱ و ص‌۲۲۸؛ جمال الاسبوع، ص‌۱۶۰ و ص‌۲۸۸؛ فتح الابواب، ص‌۶۴، ص‌۲۴، ص‌۲۹.


فصلنامه علمي - پژوهشي علوم حديث 49 و 50
212

بيشتر اين کتاب‌ها، بويژه کتاب‌هاي دعايي، در شمار تأليفات پيش از شيخ طوسي شناخته مي‌شود. قرينه بر اين مطلب، آن است که شيخ منتجب الدين در کتاب الفهرست خود ـ که در شرح حال مؤلفان اماميه پس از شيخ طوسي، در حد فاصل نزديک به يک سده و نيم است ـ به شمار اندکي کتاب در موضوع دعا اشاره کرده است. قرينة قوي‌تر ـ که از ظاهر کلمات سيد بن طاووس در لابه‌لاي تصانيفش استفاده مي‌شود ـ اين است که بيشترکتاب‌هاي دعايي ـ که در اختيار او بوده ـ از اصول قديمي بوده‌اند. او به تاريخ بعضي ازآنها اشاره کرده و بسياري را نيز به عنوان نسخة اصل يا نسخة عتيقه ياد کرده و نيز محل آنها را ـ که در مستنصريه و غير آن بوده ـ ذکر کرده است. به هر روي، شمار کتاب‌ها و اصولي که ابن طاووس از آنها در تأليف کتاب‌هايش استفاده کرد، در حدود 488 کتاب است. ۱ به موارد زير به عنوان نمونه اشاره مي‌شود:
ـ اصل عبدالله بن حماد انصاري،
ـ اين(روايت، روايات) را در کتب اصحاب اماميه ـ که قديمي است و از آن دعاهاي برخي شب‌ها افتاده ـ يافته است. ۲
ـ کتابي به خط شيخ علي بن يحيي خياط و غير او در کتب اصحاب اماميه که آن خط اکنون موجود است. اين کتاب در ربيع الاول سال 609 ق، به او اجازه داده شده است،
ـ کتاب دعايي قديمي از طرق اصحاب اماميه، که گويا از اصول آنان است،
ـ کتاب الاغسال احمد بن محمد بن عياش. نسخه‌اي از اين کتاب را ـ که در ربيع الاول سال 427ق، کتابت شده ـ در اختيار دارد،
ـ کتاب جعفر بن سليمان، از ابي عبدالله(،
ـ اصلي قديمي از اصول اصحاب اماميه، که روايت نخست آن از حسن بن محبوب است. اين اصل در سال 373ق، کتابت شده است،
ـ کتاب ابوالعباس احمد بن علي بن نوح(رض). در نسخه اين کتاب آمده که آن را ابو نصر جعفر بن محمد بن حسن بن هيثم استنساخ کرده است،
ـ کتب الدعوات، در اين مجموعه آمده که مؤلف آن در کتاب ابي الحسين زيد بن جعفر محمدي در کوفه ديده که ابوعبدالله حسين بن عبيدالله غضايري يک جزء قديمي به خط ابي غالب احمد بن محمد زراري را روايت کرده که در آن دعاهايي بدون اسانيد است،
ـ بعض مصنفات اصحاب اماميه که به عبادات اهتمام داشتند. نسخه‌اي قديمي از اين مصنفات را در اختيار دارد که مصنفان آن متذکر شده‌اند آن مختصر کتاب المنتخب است،
ـ کتاب المبعث علي بن ابراهيم بن هاشم قمي. نسخه‌اي از اين کتاب را در اختيار دارد که در سال400ق، کتابت شده است،

1.. فتح الابواب، ص‌۳۰.

2.. اقبال الاعمال، به ترتيب، ج۳، ص‌۶۴؛ ج۱، ص‌۴۱ و ص۵۸؛ ج۱، ص‌۲۷۷، ص‌۲۸۵ و ص‌۲۸۹.

  • نام منبع :
    فصلنامه علمي - پژوهشي علوم حديث 49 و 50
    تاريخ انتشار :
    پاییز و زمستان 1387
    سردبیر :
    محمدی نیک (ری شهری)، محمد
    صاحب امتیاز :
    دانشکده علوم حديث
    مدیر اجرایی :
    محمد قنبری
    نشانی :
    قم، بلوار پانزده خرداد، شهرک جهاد، مؤسسه علمی فرهنگی دارالحدیث، ص پ : 37185-3431
    تلفن :
    0251-7176131
    امور مشترکان :
    0251-7176413
    دورنگار :
    0251-7785050
    پست الکترونیک :
    ulumhadith@hadith.net
    امتیاز :
    علمی - پژوهشی، به استناد نامه شماره 6219/3 - 85/7/3 کمیسیون بررسی نشریات علمی کشور
    جانشین سردبیر :
    مهدی مهریزی
تعداد بازدید : 33853
صفحه از 423
پرینت  ارسال به