زيادي از احاديث در باره مسائل پزشکي بوده و داراي توصيه و راهکارهاي بهداشتي و سلامتي است. با بررسي دقيق آنها علمي بودن و مفيد بودن راهکارهايشان آشکار مي‌شود که نه تنها در زمان خودشان کارايي داشته‌اند، بلکه در زمان کنوني نيز ارزشمندند؛ به طور مثال، در جامعه نزول قرآن، فرهنگي به عنوان استخدام دايه متداول بود و براي شيردهي، بويژه بين اشراف، از دايه‌ها استفاده مي‌شد. ^۱ در همان زمان، متون اسلامي، شير مادر همان طفل را به عنوان بهترين غذا براي کودک شيرخوار معرفي مي‌کند و توصيه مي‌کند که تا حد امکان از آن استفاده شود. پيامبر خدا( فرمود:
براي كودك، شيري بهتر از شير مادرش نيست.^۲
و تأکيد دارد که شيردهي بسيار مهم است؛ چنان‌که در قرآن آمده است:
الْوالِداتُ يرْضِعْنَ أَوْلادَهُنَّ.^۳
امير المؤمنين علی علیه السلام فرمود:
هيچ شيري براي کودک پر برکت‌تر از شير مادر نيست.^۴
قرن‌ها بعد از دستورات متون ديني اسلام، دنياي غرب تمايل يافت تا براي رشد بهتر کودکان و حل مشکلات احتمالي مادران ـ که در رابطه با شيردهي داشتند ـ از مکمل‌هاي شير به جاي شير مادر استفاده شود. تا مدت‌ها تبليغات روزافزون براي مکمل‌هاي شير به جاي شير مادر سبب شد که در دنياي غرب و پس از آن تمامي دنيا، تمايل مادران به قطع شيردهي و استفاده از اين ترکيبات افزايش يابد، به نحوي که ميزان شيردهي در آمريکا در سال 1972م، به بيست درصد رسيد. پس از آن بود که با پيشرفت تدريجي علم، به فوايد بي شمار شير مادر هم براي کودک و مادر و مضرات تغذيه با شير خشک پي برده شد و با سعي فراوان اقداماتي در جهت جبران آن انجام شد و تبليغاتي براي افزايش ميزان شيردهي انجام شد، اما هنوز با گذشت 34 سال نتوانسته‌اند ميزان شيردهي را به قبل برسانند.
منظور از علوم تجربي، در اينجا، علوم پزشکي و شاخه‌هاي آن، مانند علم تغذيه، کودکان و روانشناسي است.

بيان مسأله

از ديدگاه علوم تجربي، دوران شيرخواري بسيار مهم است. اقدامات بسياري توسط سازمان‌هاي بهداشت جهاني براي برقراري و تداوم آن انجام شده است. بهداشت و سلامت مادر و کودک در اين دوران از شاخص‌هاي سلامت هر جامعه است. درضمن شير مادر عرصه تحقيقات فراوان علوم تجربي است و تحقيقات فراواني بر روي ترکيبات و فوايد آن انجام مي‌گيرد و هر روز يافته‌هاي جديدي در اين باب بيان مي‌شود.

احاديث مربوط به دوران شيردهي و تطبيق آن با علوم تجربي

فرزانه محمدزاده ^۱

مهدي مهريزي ^۲

دكتر افسانه محمدزاده ^۳

چکيده

محور دين، انسان و سعادت اوست و سعادت انسان در گرو سلامتش است. دوران شيرخوارگي دوران بسيار مهم در زندگي هر انساني است. كودكي كه در دوران اوليه زندگي خود تغذيه مناسب داشته باشد، به رشد جسماني كامل دست يافته، در آينده فردي تندرست و شاداب خواهد بود. اجراي کامل و دقيق احکام الهي در زندگي، سلامت جسم و جان انسان را به همراه دارد. در اين تحقيق، روايات مربوط به دوران شيردهي مورد بررسي قرار گرفته است. توصيه‌هاي آن، پس از تطبيق با علوم تجربي، به چهار بخش تقسيم مي‌شود. بخش اول، توصيه‌هايي است که با يافته‌هاي علوم تجربي مطابق است؛ مانند اهميتي که شير مادر دارد. بخش دوم، توصيه‌هايي است که احاديث براي شروع و تداوم شيردهي دارند و کاربردي‌تر و موفق‌تر از اقدامات علوم بهداشتي و پزشکي است. بخش سوم، آن دسته از رواياتي است که در باره اهميت و انتخاب دايه است. بخش چهارم نيز مربوط به مدت زمان شيردهي است که به نظر مي‌رسد با اهداف علوم تجربي مغايرت دارد. يکي از اهداف سازمان جهاني بهداشت تداوم شيردهي تا شش ماه است. اين مدت با کمترين مدت زمان توصيه شده توسط احاديث ـ که 21 ماه بوده ـ متفاوت است. در اين نوشتار، سعي شده است که اين نکات مورد بررسي و تحليل قرار گيرد.

کليد واژه‌ها: شيردهي، سلامت، علوم تجربي، احاديث.

درآمد

هدف از دين سعادت و تکامل انسان است و براي رسيدن به اين هدف، بهترين راه پيمودن آموزه‌هاي ديني و دستورات الهي است. فلسفه احکام و دستورات ديني نيز همين هدف را دنبال مي‌کند. قسمت