اصالة الاباحه: در نظر شيخ بهايي آيه (إِنَّهُ لَقُرْآنٌ كَرِيمٌ * فِي كِتَابٍ مَكْنُونٍ * لَا يَمَسُّهُ إِلَّا الْمـُطَهَّرُونَ( نص در تحريم مس مصحف، بدون طهارت نيست؛ چرا كه احتمال مي‌رود ضمير در «لَا يَمَسُّهُ» به «كِتَابٍ مَكْنُونٍ» برگردد و اين ارجح از احتمال بازگشت آن به قرآن است و در ادامه، دليل سوم بر قوت احتمال ارجح و نظر حُكمي خودش را چنين بيان مي‌كند:
و لأنّ الاصل الإباحة حتي تثبت الحرمة؛
اصل بر اباحه است تا زماني كه حرمت آن ثابت شود.^۱ حجيت تقرير و فعل معصوم: در مسأله نجس شدن چاه در اثر ملاقات با نجاسات فقها به احاديث متعددي از جمله حديث «... عن البئر تكون في المنزل فتقطر فيها قطرات من بول أو دم... ما الذي يطهرها حتي يحل الوضوء منها للصلاة؟ فوقع( في كتابي بخطّه: تنزح دلاء منها» استناد كرده‌اند. شيخ بهايي در تبيين چگونگي دلالت اين روايت بر نجس شدن آب چاه مي‌نويسد:
عبارت«حتي يحل الوضوء منها»، در اين روايت، صريح در نجاست آب چاه در اثر اين‌گونه ملاقات است؛ هر چند كه اين عبارت از سخن راوي است، لكن تقرير معصوم( (سكوت وي در برابر آن) حجت است ^۲ .
همچنين ذيل آيه وضوء (فَاغْسِلُوا وُجُوهَكُمْ وَأَيْدِيَكُمْ إِلَى الْمـَرَافِقِ...(، در تبيين چرايي نظر شيعه در شستن دست‌ها از آرنج به پايين، مي‌نويسد:
استدلال به وجوب آغاز كردن شستن از انگشتان، استدلالي پوچ است؛ چون آيه هر دو احتمال را برمي‌تابد، لكن ما شيعيان وجوب آغازيدن از مرافق (آرنج‌ها) را از فعل امامان خود شناخته‌ايم.^۳
همچنين، بهره‌مندي از اصطلاحاتي چون، امر ^۴ ، نهي ^۵ ، اباحه امر بعد از حظر ^۶ ، مقدمه واجب ^۷ ، مفهوم غايت ^۸ ، مفهوم اولويت ^۹ ، اجماع ^۱۰ ، استصحاب ^۱۱ و ..... از ديگر تلاش‌هاي اصولي شيخ بهايي در تحصيل معناي شرعي احاديث باب طهارت است.

حرث در لغت به معناي کسب آمده است و بر همين مبنا برخي مفسران«حرث لکم» را به «ذوات حرث تحرثون منهنّ الولد و اللّذة» معنا کرده‌اند^۱.
همچنين با استناد به قول ابو عبيده حرث را، در آيه، کنايه از جماع، يعني محل حرث مردان در قرار دادن نطفه‌هاي خود دانسته است ^۲ . همچنين در معناشناسي مفردات آيه (فَتَيَمَّمُوا صَعِيداً طَيِّباً فَامْسَحُوا بِوُجُوهِكُمْ( مي‌نويسد:
حرف باء در آيه، به معناي تبعيض است و صحيحه زراره از امام باقر علیه السلام نيز همين معنا را بيان مي‌کند و بر سخن سيبويه در انکار استعمال باء براي تبعيض اعتباري نيست.^۳
پيش از آن نيز گفتاري مفصل در معناشناخت کلمات صعيد و طيب در آيه مذکور ارائه مي‌کند ^۴ . همچنين، ذيل روايت «... کتبت الي الفقيه أساله عن طين القبر يوضع مع الميت في قبره، هل يجوز ذلک أم لا؟ فأجاب...: يوضع مع الميت في قبره و يخلط بحنوطه ...» مي‌نويسد:
منظور از طين، تربت حسينيه است که بر صاحب آن برترين سلام‌ها باد.^۵
در معناشناسي كلمه الرّکية در روايت «... عن الرّجل يمرّ بالرّکية و ليس معه دلو قال: ليس عليه أن يدخل الرّکية» مي‌گويد:
الرّکية با راء و ياي دو نقطه زيرين به معناي بئر(چاه) است^۶.
يا ذيل روايت «من نام و هو راکع أو ساجد أو ماش علي أي الحالات، فعليه الوضوء»، مي‌نويسد:
حرف لام در کلمه الحالات، ظاهراً براي استغراق به كار رفته است و غير از اين حالات سه‌گانه را نيز شامل مي‌شود. از آن رو، حمل آن بر معناي عهد ذکري بعيد به نظر مي‌رسد^۷.
افزون بر اين شيخ بهايي دقت‌هاي صرفي و نحوي را نيز در معناشناسي گزاره مد نظر داشته است ^۸
.

بهره‌مندي از داده‌هاي دانش اصول فقه

شناخت مقصود گزاره‌هاي شرعي، علاوه بر رعايت اصول معناشناسي ادبي، نيازمند به كاربستن قواعد اصول فقه نيز است كه فقهاي مسلمان هماره بدان توجه داشتند. شيخ بهايي در مستند ساختن و اتقانِ منطقي بخشيدن به آراي خود از داده‌هاي دانش اصول فقه در كشف معناي نهايي گزاره‌هاي ديني، بهره برده، و به سان اصولي زبَردستي، بر ستيغ فقاهت درخشيده است. اينك دو نمونه را ياد مي‌كنيم: