341
فصلنامه علمي - پژوهشي علوم حديث 49 و 50

در زبان فرانسه نيز ابوالنجاء و ديگران، ترجمه‌اي دو زبانه (عربي ـ فرانسه)، اما ناقص را به سال1986م، در بيروت منتشر كردند. ۱ جالب آن است كه ترجمه مذكور نيز بدون ذكر نام مترجم در104 صفحه، در كتابخانه مدرسه چهلستون و به صورت افست چاپ شده است.
با نگاهي به برخي ترجمه‌هاي نهج‌البلاغه به زبان‌هاي غربي مي‌توان اين‌گونه نتيجه گرفت كه تمامي اقدامات در ترجمه‌هاي غربي اين كتاب از سوي مسلمانان و انجمن‌هاي ديني ايشان صورت پذيرفته است؛ اما آنان به جاي روز آمد كردن و حك و اصلاح ترجمه‌ها تنها به افست چاپ‌هاي قبلي پرداخته، و در ارائه ترجمه‌هايي به روزتر به دنياي غرب، چندان كه بايد، موفق نبوده‌اند.

نتيجه

نهج‌البلاغه يكي از برجسته‌ترين متون ادب عربي است كه به دليل سبك نگارش، شيوة بيان و موضوعات متنوعش، همواره مورد عنايت علما و ادباي مسلمان بوده است. ليكن گستره توجه به آن، تنها مختص مسلمانان شرقي نيست، بلكه غربي‌ها، بويژه خاورشناسان نيز پيوسته مجذوب اين اثر بوده‌اند. با اين حال، بيشتر توجه غربيان به نهج‌البلاغه تنها به جهت اهميت ادبي اين كتاب شريف بوده؛ همان‌گونه که طرح و تكرار مناقشات افرادي چون ابن‌خلكان در باب اصالت آن تا مدت‌ها راه را براي ارائه پژوهش‌هاي درون و برون متني و تحليل آن مسدود ساخت؛ اما از سويي پژوهش‌هاي برخي خاورشناسان چون واگليري و تلاش برخي محققان مسلمان شاغلِ در غرب چون م. عبدالجليل و مختار جبلي باعث از ميان رفتن بسياري از قضاوت‌هاي سطحي و نادرست درباره نهج‌البلاغه شد. در اين ميان مسلمانانِ آشنا با سنت اسلامي، زبان عربي و نيز روش‌هاي نوين پژوهشي غربيان، در مسير معرفي و پژوهشِ در نهج‌البلاغه بسيار كوشيدند؛ اما به رغم توفيق محدود آنها، هنوز ترجمه‌هايي روزآمد و منقح، چندان كه بايد ارائه نشده است.
البته بايد متذکر شد که پژوهش‌ها و تحقيقات خاورشناسان درباره‌ کتاب شريف نهج‌البلاغه بيش از آن يچزي است که در اين نوشتار آورده شده است، اما به دليل عدم دسترسي به تمامي آنها به همين مقدار بسنده گرديد. گرچه در اين مقاله به رؤوس پژوهش‌هاي غربيان در اين خصوص اشاره شد، اما اميد آن داريم در آينده، ديگر پژوهش‌هاي خاورشناسان را در اين باب مورد بررسي و ارزيابي قرار دهيم.

كتابنامه

ـ نهج‌البلاغه، سيد رضي موسوي، ترجمه: دكتر سيد جعفر شهيدي، تهران، شركت انتشارات علمي و فرهنگي، هفتم، 1374ش.
ـ «گذري بر مطالعات شيعي در غرب»، عباس احمدوند، فصلنامه مقالات و بررسي‌ها، دفتر63، تابستان 1377ش، ص‌ 153ـ183.

1.. La Voie de Eloquence, A. Abul Nadja and others, Beirut, ۱۹۸۶.


فصلنامه علمي - پژوهشي علوم حديث 49 و 50
340

ترجمه‌ها

در فهرستي كه دكتر ركسانا ماركوت ۱ از ترجمه‌هاي غربي نهج‌البلاغه، موجود در كتابخانه ملي استراليا ۲ تهيه كرده و براي ما ارسال داشته است، حدود پنجاه ترجمه كامل و يا بخش‌هايي از نهج‌البلاغه، تنها به انگليسي و گاه فرانسوي، به چشم مي‌خورد. اين در حالي است كه اكنون نهج‌البلاغه به سي زبان زنده جهان ترجمه شده است. ۳ در نگاه نخست، به فعاليت‌هاي پژوهشي روزافزون محققان مسلمان شاغل در غرب در باب نهج‌البلاغه، اين گمان پيش مي‌آيد كه با سي ترجمه گوناگون از سوي مترجمان مواجهيم، اما تنها با بررسي ترجمه‌هاي انگليسي و فرانسوي آن خواهيم ديد بيشتر اين ترجمه‌ها افست و تكرار يكي دو ترجمه آغازين است و موارد انگشت شماري از آنها مستقيماً ترجمه متن عربي آن است. ۴ با اين همه، به نظر مي‌رسد قهرمان ميدان ترجمه‌هاي غربي نهج‌البلاغه، مسلمانان ـ و نه خاورشناسان ـ باشند. در اين ميان، مسلمانان شبه قاره هند، شايد به واسطه آشنايي بيشتر با زبان انگليسي، در اين زمينه گوي سبقت را از ديگران ربوده‌اند.
يكي از نخستين ترجمه‌هاي انگليسي نهج‌البلاغه، ترجمه كامل سيد محمد عسکري جعفري است كه در سال1960م، و با هزينه کميته صراط الزهراي حيدرآباد دكن، در پاكستان به چاپ رسيد. پس از آن، كميته مذکور ـ كه برخي تاجران مشهور مسلمان هندي آن را اداره مي‌كردند ـ اقدامات ديگري را براي ترجمه انگليسي نهج‌البلاغه به انجام رساند. ابتدا شخصي به نام محبوب علي، ترجمه جعفري را اصلاح كرده و به سال1965م، در حيدر آباد دکن به چاپ رساند و سپس دكتر سيد اختر احمد، در تنقيح و تكميل ترجمه جعفري كوشيد و آن را به همراه اضافاتي، به سال1972م در حيدر آباد منتشر كرد. ۵ اما با وجود تلاش‌هاي محبوب علي و اختر احمد در اصلاح ترجمه جعفري، اقدامات ايشان، چندان كه بايد، بازتاب نيافت و در عوض ترجمه اصلاح نشده جعفري، دست كم يازده بار به صورت افست در جهان منتشر شد. ۶
پس از آن، انتشارات انصاريان قم ـ كه در ترجمه و معرفي آثار شيعه به جهانيان مي‌كوشد ـ ترجمه انگليسي سيدعلي رضا را از نهج‌البلاغه به سال1971م، منتشر ساخت. ۷ اين ترجمه از نظر شكل و ساختار همانند ترجمه شيخ حسن سعيد، چاپ شده در كتابخانه مدرسه چهلستون، است، ولي به هر حال ادعا بر نو بودن اين ترجمه است و شايد به همين علت باشد كه ناشر علي نقي النقوي را واداشته تا مقدمه و حواشي براي آن بنويسد. اين ترجمه به سال1977م در سنگاپور افست شده است. ۸

1.. Roxanne Marcotte.

2.. http://Nla.gov.aulanbd.b.b-an/NahjulBalagha.

3.». Ali ibn Abi Tailb« in Dictionary of literary Biography. Vol ۳۱۱. P.۴۷.

4.. ر.ک: سايت کتابخانه ملي استرليا (ارجاع داده شده).

5.. Sayings of Hazrat Ali, part of Nahjul- Balagha translated by Dr.S. Akhtar Ahmed, Seerat-uz-zahra committee, Hyderabad.

6.. مثلاً بي‌تا، انتشارات كتابخانه مدرسه چهلستون، همراه با اضافات و ضمايم مرحوم شيخ حسن سعيد، مؤسس كتابخانه؛ ۱۹۶۷م، پونا؛ ۱۹۷۵م، امريكا؛ ۱۹۷۷م، بمبئي؛ ۱۹۸۱م، تهران.

7.. Peak of Eloquence (Nahjul Balagha): Sermons, letters and Sayings of Imam Ali ibn Abu Talib, translated by sayed Ali Reza (Karachi), Ansariyan publications, Qom, ۱۹۷۱.

8.. براي ديگر ترجمه‌ها، ر.ك: سايت كتابخانه ملي استراليا، سابق الذكر.

  • نام منبع :
    فصلنامه علمي - پژوهشي علوم حديث 49 و 50
    تاريخ انتشار :
    پاییز و زمستان 1387
    سردبیر :
    محمدی نیک (ری شهری)، محمد
    صاحب امتیاز :
    دانشکده علوم حديث
    مدیر اجرایی :
    محمد قنبری
    نشانی :
    قم، بلوار پانزده خرداد، شهرک جهاد، مؤسسه علمی فرهنگی دارالحدیث، ص پ : 37185-3431
    تلفن :
    0251-7176131
    امور مشترکان :
    0251-7176413
    دورنگار :
    0251-7785050
    پست الکترونیک :
    ulumhadith@hadith.net
    امتیاز :
    علمی - پژوهشی، به استناد نامه شماره 6219/3 - 85/7/3 کمیسیون بررسی نشریات علمی کشور
    جانشین سردبیر :
    مهدی مهریزی
تعداد بازدید : 32919
صفحه از 423
پرینت  ارسال به