و قال في موضع آخر: حدثني سعد بن عبد الله بن أبي خلف، قال:حدثني أبو هاشم الجعفري، و قال فيه: حدثني النوفلي علي بن محمد بن سليمان بن عبد الله بن الحارث بن نوفل.^۱
در تاريخ الطبري ^۲ نيز با اين نسب از او ياد شده است:
ذكر علىُّ بن محمد بن سليمان بن عبد الله بن نوفل بن الحارث بن عبد المطلب، قال: ...
همچنين در همان ^۳ روايتي از اين نوفلي هست که باز مؤيد همان نسب پيشگفته است.
ابوالحسن علي نوفلي، شيعي امامي و از اصحاب نزديک امام هادي(عليه السلام) بوده است و ما اين مطلب را از چندين روايت درمي‌يابيم.^۴
در اين باره شرح بيشتري خواهد آمد. برخي نقل‌هاي وي از امامان متقدم با سندي کاملاً امامي است؛ مانند اين سند که ابوالفرج خبر آن را آورده است:
نوفلي، عن حماد بن عيسى الجهني، عن معاوية بن عمّار، عن جعفر بن محمد.^۵
زندگي او، بر حسب آنچه از پدر و خود او مي‌دانيم، بايد در نيمه دوم قرن دوم و نيمه نخست قرن سوم باشد. در اين باره سه تاريخ داريم:
اول، در الاغاني روايتي است که حضور او را در حج در سال 198ق نشان مي‌دهد:
حدثني عليّ بن محمد النّوفليّ قال، رأيت ابن مناذر في الحجّ سنة ثمان و تسعين و مائة، قد كفّ بصره، تقوده جويرية حرّة، و هو واقف يشتري ماء قربة، فرأيته وسخ الثّوب و البدن، فلما صرنا إلى البصرة أتتنا وفاته في تلك الأيّام.^۶
دوم، در کتاب الامالي طوسي ^۷ روايتي هست که نشان مي‌دهد که او در سال 245ق، براي ابن عمار ثقفي روايت کرده است
. سوم، باز روايتي که نشان مي‌دهد او در سال 250ق، براي ابن عمار روايت کرده است. در اين سند آمده است که احمد بن عبيدالله ثقفي در سال 321ق، روايت کرد که نوفلي در سال 250ق، براي او روايت کرده است که ... . ^۸ اشکال اين متن سال 321ق، براي روايت ابن عمار ثقفي است؛ زيرا منابع متعددي از جمله تاريخ بغداد متفق هستند که ثقفي در سال 314ق، درگذشته است، اما در اصل خبر نبايد ترديد کرد و به احتمال زياد، اشتباهي در اين تاريخ صورت گرفته است.

علي بن محمد نوفلي و کتاب الاخبار او

رسول جعفريان ^۱

چکيده

علي بن محمد نوفلي از مورخان شيعي و از اصحاب امام هادي(عليه السلام) بوده است. در اين نوشتار، پس از معرفي خاندان نوفلي به معرفي كتاب الاخبار او پرداخته و احاديث نقل شده از طريق نوفلي را در منابع مختلف حديث شيعي نقل نموده است.

کليد واژه‌ها: علي بن محمد نوفلي، كتاب الاخبار، تاريخ شيعه، رجال حديث.

زندگي نوفلي

ابوالحسن علي بن محمد بن سليمان نوفلي از مورخان زبده شيعه امامي و از راويان امام هادي(عليه السلام) است. به رغم آن که نشاني از وي در رجال النجاشي و الفهرست شيخ طوسي نيامده است، اما روايات وي در منابع حديثي شيعه، و نقل‌هاي تاريخي او در برخي از تواريخ عمومي به فراواني درج شده است. شيخ طوسي كه در الفهرست يادي از نوفلي نكرده، در الرجال ^۲ خود، ميان اصحاب امام هادي(عليه السلام) از وي با عنوان علي بن محمد نوفلي ياد کرده است. برقي نيز از وي به عنوان يکي از اصحاب امام هادي(عليه السلام) ياد شده است. ^۳
انتساب به «نوفلي» مربوط به کساني است که از نسل نوفل بن حارث بن عبدالمطلب هستند. بنابراين، او نيز هاشمي است؛ چنان كه شماري از احفاد وي نيز دقيقاً به عنوان هاشمي شناخته مي‌شوند.
ارتباط و اتصال ميان علي بن محمد نوفلي ما با نوفل بن حارث بن عبدالمطلب در اسناد موجود آمده است. محمد بن بحر شيباني رُهني، دانشمند امامي قرن سوم و اوايل قرن چهارم، در اثر مفقود او، با عنوان کتاب النحل بر اساس اطلاع ياقوت حموي، از اين سند ياد كرده است: