347
فصلنامه علمي - پژوهشي علوم حديث 49 و 50

است که او در قيام ابن اشعث (سال 82 ـ 83 ق) حضور داشت و به عمان رفت و همان جا درگذشت. ۱ يک خبر ديگر، حکايت از آن دارد که وي به احتمال در 99ق، درگذشته است. ۲
محمد يکي از فرزندان عبدالله بن حارث راوي است و روايتي از او در الموطأ ۳ به نقل از ابن شهاب زهري درج شده است. فرزندش ديگر اسحاق نيز راوي فضيلتي براي امام علی علیه السلام است. ۴ عون فرزند ديگر عبدالله است؛ ۵ چنان که از احمد بن محمد بن موسي بن حارث بن عون بن عبدالله بن حارث در رجال النجاشي ۶ آگاهيم که مي‌نويسند: «له کتاب النوادر الکبير» . از وي رواياتي در متون حديثي برجاي مانده است.
فرزندان ديگر او عبارت‌اند از: صلت، ۷ عبيدالله، ۸ اسحاق ۹ و عبدالله. ۱۰
فرزند او، سليمان (جد علي نوفلي صاحب کتاب الاخبار) شهرت بيشتري دارد. وي در انقلاب عباسي حضور داشت و همراه عبدالله بن علي وارد دمشق شد. اين همان سفري است که عبدالله تمامي قبور خلفاي اموي را نبش کرد و خبر آن را همين محمد بن سليمان نوفلي نقل کرده است. ابن عساکر در تاريخ دمشق مدخلي با نام وي، يعني «محمد بن سليمان بن عبد الله النّوفليّ» باز کرده و مي‌نويسد که وي (يعني محمد بن سليمان؛ اما درست آن خود سليمان) در وقت ورود عبدالله بن علي به دمشق، همراه او بود. سپس از مشايخ او ياد کرده كه عبارت‌اند از: يحيي بن عبدالله بن حسن بن حسن بن علي، سليمان بن جعفر بن سليمان بن علي، عموزاده‌اش فضل بن عيسي بن عبدالله نوفلي و عباس بن حسن بن عبيدالله بن عباس بن علي بن ابي طالب(. آن‌گاه، مي‌افزايد که پسرش از او روايت دارد. ۱۱ اين که هم در قيام عباسي باشد و هم اخبار ابوالسرايا را نقل کرده باشد که فاصله آن اندکي کمتر از هفتاد سال است، قدري شگفت مي‌نمايد. محتمل است (برخلاف گفته ابن عساکر) کسي که همراه عبدالله بن علي عباسي به شام وارد شد، سليمان بن عبدالله بن حارث بن نوفل (جد علي بن محمد نوفلي) باشد.
طبري ۱۲ حکايتي را از قول عبدالله بن ابي‌سليم از موالي عبدالله بن حارث نقل مي‌کند که همراه سليمان بن بن عبدالله بن حارث در جريان اقدام منصور براي جانشين کردن فرزندش مهدي به جاي ولي‌عهدي عيسي بن موسي، درگير ماجرايي شده و آن را نقل کرده است. بنابراين، کسي که در جريان

1.. الانساب، ج۷، ص۳۵۱.

2.. همان، ج۴، ص۳۰۲؛ نيز ر.ك و قس:‌ تهذيب الکمال، ج۱۴، ص۳۶۹.

3.. ج۱، ص۳۴۴.

4.. اليقين ابن طاووس، ص۴۲۹.

5.. رجال النجاشي، ص۸۹.

6.. ص۸۹.

7.. السنة ابن ابي عاصم، ص۵۶۰.

8.. حسن الظن باللّه ابن ابي الدنيا، ص۲۷۹.

9.. الاحاد و المثاني، ج۵، ص۴۶۷.

10.. الموطاء، ج۲، ص۸۹۴؛ المحلي، ج۵، ص۱۷۳.

11.. تاريخ دمشق، ج۵۳، ص۱۲۸.

12.. ج۸، ص۲۰.


فصلنامه علمي - پژوهشي علوم حديث 49 و 50
346

خاندان نوفلي

گذشت که نسب وي چنين است: علي بن محمد بن سليمان بن عبدالله بن حارث بن نوفل بن حارث بن عبدالمطلب. اين نوفل بن حارث، همان بود که به روايت سليمان بن محمد بن عبدالله بن نوفل، با عباس بن عبدالمطلب به خدمت رسول خدا صلی الله علیه و آله رسيد و آن حضرت ميان آنان عقد اخوت بست. ۱ سند اين روايت ـ که همه نوفلي هستند ـ با اصل مطلب خواندني است:
قال، أخبرنا علي بن عيسى بن عبد الله النوفلي، عن إسحاق بن الفضل، عن سليمان بن عبد الله بن الحارث بن نوفل، أنّ العباس بن عبد المطلب و نوفل بن الحارث لما قدما المدينة على رسول الله صلي الله عليه و آله مهاجرين آخى بينهما و أقطعهما جميعا بالمدينة في موضع واحد و فرع بينهما بحائط.۲
عبدالله، مشهور به «ببّه» ۳ راوي بسيار مشهوري در ميانه قرن اول است. يک نمونه از روايت عبدالله بن حارث، نقل اختلاف ميان عثمان و امام علی علیه السلام درباره خوردن گوشت صيد در حال احرام است كه عثمان در آن ماجرا خطاب به امام علی علیه السلام گفت، «انّک لکثير الخلاف علينا». در المصنف عبدالرزاق ۴ و مسند احمد ۵ نقل شده است. ۶ بدون ترديد، اين عبدالله در چهارچوب مواضع خانداني خود، و ارتباطي كه با امام علی علیه السلام و ابن عباس داشته، شيعه بوده است. وي همچنين، نماينده امام حسن مجتبي( در مراسله صلح با معاويه بود. ۷ از عبدالله که چهره‌اي سياسي ـ علمي بود، ضمن رخدادي يادي در تاريخ طبري ۸ شده است. وي ده دختر داشت که يکي از آنان ام حکم بود که به عقد محمد بن علي عباسي درآمد. ۹
عبدالله فرزندان پسر فراواني هم داشت که غالب آنان در منابع به عنوان راوي شناخته شده‌اند. اطلاعات جالبي درباره برخي از افراد منسوب به نوفل بن حارث در انساب الاشراف ۱۰ آمده است. همچنين، در جاي جاي، همان کتاب ۱۱ اخبار سياسي درباره عبدالله بن نوفل موجود است. بلاذري نوشته

1.. الطبقات الکبري، ج۴، ص۱۴.

2.. همان، ج۴، ص۱۴.

3.. انساب الاشراف، ج۴، ص۲۹۷.

4.. ج۴، ص۴۳۴.

5.. ج۱،‌ ص۱۰۰.

6.. براي روايت ديگر از او ر.ك: المدونة الکبري، ج۲، ص۴۰۵؛ المحلي، ج۲، ص۲۷۳، ج۷، ص۲۳۳، ج۸، ص۳۵۲، ج۱۰، ص۱۳؛ علل الشرائع، ج۱، ص۱۷۰، درباره حديث انذار عشيره و همين روايت در مناقب اميرالمؤمنين از محمد بن سليمان کوفي، ج۱، ص۳۷۵؛ الامالي مفيد، ص۲۶۰ و احاديث فراوان ديگر.

7.. الفتوح، ج۴، ص۲۹۰.

8.. ج۵، ص۵۱۴.

9.. اخبار الدولة العباسية، ص۲۹۸.

10.. ج۴، ص۲۹۷.

11.. ج۵، ص۸۱، ص۲۱۴، ص۳۸۴، ص۴۰۰، ص۵۸۳، ج۷، ص۱۴۴.

  • نام منبع :
    فصلنامه علمي - پژوهشي علوم حديث 49 و 50
    تاريخ انتشار :
    پاییز و زمستان 1387
    سردبیر :
    محمدی نیک (ری شهری)، محمد
    صاحب امتیاز :
    دانشکده علوم حديث
    مدیر اجرایی :
    محمد قنبری
    نشانی :
    قم، بلوار پانزده خرداد، شهرک جهاد، مؤسسه علمی فرهنگی دارالحدیث، ص پ : 37185-3431
    تلفن :
    0251-7176131
    امور مشترکان :
    0251-7176413
    دورنگار :
    0251-7785050
    پست الکترونیک :
    ulumhadith@hadith.net
    امتیاز :
    علمی - پژوهشی، به استناد نامه شماره 6219/3 - 85/7/3 کمیسیون بررسی نشریات علمی کشور
    جانشین سردبیر :
    مهدی مهریزی
تعداد بازدید : 33211
صفحه از 423
پرینت  ارسال به