لزومي دارد بپذيريم آيه يا سوره‌اي كه يك بار از سوي خداوند، لباس الفاظ پوشيده و وجود يافته و بر مردم قرائت شده و كاتبان وحي آن را نگاشته‌اند، بار ديگر همين مراحل را بپيمايد و دوباره نازل شود؟ بدون آن که دوباره نوشته شود؟جالب اين که در مصحف هيچ يک از صحابه آياتي که ادعاي تکرار نزول شده، دو بار نوشته نشده است. و از آنان در باره نزول مکرر يچزي نيامده است. گويا وجود امري اعتباري است و آنچه يکبار تحقق يافته، نبوده و دوباره موجود شود! به خصوص اين‌که نزول وحي با سختي همراه بوده است. ^۱
آيا نزول همه آيات الهي دليلي جز آگاهي مردم و جلب توجه ايشان در عمل به قرآن و در نتيجه، هدايت به سوي کمال و رشد بوده است. فرضيه نزول دوباره، اين نتيجه را در برخواهد داشت که چه بسا آيات قرآني را پيامبر صلی الله علیه و آله فراموش کند و يا به دليل نداشتن درک صحيحي از آيات، نتواند در تبيين حادثه و مسأله‌اي به آيات نازل شده تمسک کند، و هنگامي که واقعه‌اي تکرار شود، نياز به وحي دوباره جبرئيل در بيان مسأله داشته باشد. مهم‌ترين دليل راه يابي اعتقاد به تکرر نزول، نبود تحليل درست از مضامين روايات سبب نزول است. اين فرض، نه ازهيچ يک از صحابه شنيده شده، و نه در ميان متقدمان مطرح شده است. از اين رو، فضل عباس نوشته است:
قول به تكرر نزول از آراي نو پيـداست و در قرون متقـدم نبـوده است و در كلام مفسران متقدم دلالتي بر آن نيست؛ به عنوان مثال، ابن جرير طبري در تفسيرخود چيزي از تكرار نزول نگفته است.^۲
متأخران در اين که کدام آيات تکرار نزول داشته‌اند، اختـلاف نـظر دارنـد؛ مثـلاً زركشـي آيه ( يسئـلونك‌عـن‌الروح.....( را جـزو مـوارد تكـرار نـزول دانستـه، امـا سيــوطي و ديگــران، نزول آن را به دليل آن که در متن روايت، ابن مسعود شاهد عيني ماجرا بوده است، در مدينه مي‌دانند. ^۳ نيز زرقاني، ^۴ محمد محمد ابوشهبه، ^۵ صبحي صالح، ^۶ مناع القطان، ^۷ و... قايل به مدني بودن اين آيه هستند و در مقابل، ابن‌جوزي، ^۸ خازن ^۹ و آلوسي ^۱۰ آيه را مكي دانسته‌اند و زركشي‌، ^۱۱ ابن کثير، ^۱۲ و ابن ‌حجر

نقل برخي، هم در مکه و هم در مدينه نازل شده است...نيز گفتــه‌اند: (قُلْ هُوَ اللهُ أَحَدٌ( هم پاسخ به مشرکان مکه و هم پاسخي به يهوديان و مسيحيان مدينه بوده است... سرّ اين امور، آن است که گاه پرسشي يا واقعه‌اي پيش مي‌آمد که نياز به نزول آيه داشت، در حالي که محتواي آن پيش‌تر عيناً بر پيامبر ابلاغ شده بود، همان آيه دو باره نازل مي‌شد تا اولاً ياد آوري دو باره باشد و ثانياً نشان دهد که آن آيه مورد و موضوع فعلي را نيز در بر مي‌گيرد. ¹
ابن تيميه نوشته است:
اگر براي آيه‌اي دو سبب نزول متفاوت آمده باشد، به درستي هر دو، حکم مي‌کنيم و مي‌گوييم آيه دو بار نازل شده است. ²
زرقاني نيز، ضمن اعتقاد به تكرار نزول، به بيان فوايد اين تكرار پرداخته است. او انگيزه تكرر نزول را جلب توجه عالمان به اهميت موضوع و توجه عميق در عمل به آنچه در آيات تكراري آمده، دانسته است. ³ علامه طباطبايي در باره سوره حمد تکرار نزول را پذيرفته و براي توجيه روايات در باره آية‌ 5 سورة ضحي احتمال تکرار نزول داده است. ⁴
سيد محمد باقر صدر نيز اعتقاد به تکرار نزول را قبول کرده است. ⁵
عصام الحميدان نيز تکرار نزول را بر جمع و گزينش روايات ترجيح داده است. ⁶

بررسي

... اينان توجه نداشته‌اند كه چون سبب نزول از روي قراين و امارات براي صحابه حاصل مي‌شده ^۷ و فهم و درك اين قراين در نظر صحابه متفاوت بوده است، چه بسا صحابه‌اي، هم زمان با واقعه‌اي آيه‌اي را شنيده و گمان كرده سبب نزول آيه است. همه اين فرض‌ها، نتيجه پذيرش صحت روايات سبب نزول بدون نقّادي متن آن، به لحاظ زمان نزول، سياق آيات و فضاي حاكم بر نزول آيات و نوع تعبير به کار رفته در باره سبب نزول است.
به خوبي پيداست كه همه اين توجيه‌ها، بي‌اساس و نااستوار است. آيات بسيار مهم‌ ديگري هم هستند كه با اين پيش فرض نياز به تكرار دارند. تمام آيات الهي گرانقدر و مهم است. از سويي ديگر، خداوند خود حافظ قرآن است، آيات الهي به محض نزول، به كتابت در مي‌آمد و مسلمانان آن را حفظ و ثبت مي‌كردند، و اگر علت تكرار، ترس از فراموشي بود، بايد همه آياتْ مكرر نازل مي‌شد. به راستي، چه