اسم دوم با الف و لام مي‌آيد و در اسم دوم رفع و نصب جايز لكن نصب بيشتر است ۱ و سپس در تأييد سخن خود به بيت زير استشهاد مي‌كند:
ألا يازيد و الضحاك سيرا فقد جاوزتما خَمر الطريق؛۲
هان ! اي زيد! و اي ضحاك ! روان شويد كه از درختزار انبوه راه گذشته‌ايد.
دانش قراءات در تفسير بحرالعلوم
قراءات يكي از دانش‌هاي علوم قرآني است ۳ كه در تفسير بحرالعلوم به شكل گسترده‌اي مطرح شده است. سمرقندي به نقل از بزرگان اين فنّ معمولاً دو يا چند وجه را در قرائت كلمه‌اي از يك آيه بيان مي‌دارد و سپس به توجيه لفظي يا معنايي وجوه مزبور مي‌پردازد و اغلب نيز آن وجوه را مورد تأييد قرار مي‌دهد و مي‌پذيرد و ـ چنان كه شيوة او در سراسر تفسير است ـ به نقد، ارزيابي، ردّ و ترجيح اقوال نمي‌پردازد؛ با اين وجود او به دلايل هر قرائت به شكل دقيق و علمي مي‌پردازد و گاه يك قرائت را بر قراءات ديگر ترجيح مي‌دهد و در بيان دليل ترجيح معمولاً به يكي از دلايل صرفي، نحوي، بلاغي و... استناد مي‌جويد. او نه تنها از قراء سبعه، كه از ساير قراء و حتي از قرائت‌هاي شاذّ نيز در تفسير خود مي‌آورد كه نشانگر گستره آگاهي او در اين دانش است. ۴
نمونة شيوه سمرقندي در مبحث قراءات بدين قرار است:
1. ذيل آيه 16 سوره مُلك دو قرائت را بر شمارد و سپس هر دو قرائت را با اين توضيح كه مفهوم هر دو يكي است، مورد تأييد قرار مي‌دهد. ۵ پس از آن، قرائت سومي را نقل مي‌كند كه با دو قرائت پيش‌گفته اختلاف، بلكه مخالفت دارد؛ بدون آن كه درباره آن نفياً يا إثباتاً سخن گويد. ۶
2. از كلمه «لَيُزلقونك» در آيه 51 سوره، به نقل از نافع و ديگران دو قرائت مختلف (مجرد و مزيد) به دست مي‌دهد و سپس در توجيه دو قرائت توضيح مي‌دهد كه علي رغم اختلاف ساختار صرفي كلمه در دو قرائت، مفهوم آن در هر دو يكي است. ۷
اسباب نزول در تفسير بحرالعلوم
مبحث اسباب نزول يكي از مباحث علوم قرآني است ۸ كه مفسّر قرآن را از شناخت آن گريزي نيست و روند صحيح و هماهنگ باواقع در تفسير قرآن و شناخت درست مفاهيم آن، بدون اطلاع از اسباب نزول
