407
فصلنامه علمي - پژوهشي علوم حديث 49 و 50

سيفي (1379) مرادي (1381)، قزلي(1381) تقوي گلچيني، مهراد و كريميان مزيدي(1381)، كريمي (1382)، لوك زاده (1383)، آذرانفر (1383) مظفري غربا، فدايي عراقي، حري، احمدزاده (1384)، تصويري قمصري (1385) و.... اشاره كرد. با توجه به گستردگي تحقيقات اين حوزه، از ذكر جزئيات خودداري مي‌كنيم.
2. تحقيقاتي كه مقالات نشريات ادواري مختلف را تحليل استنادي كرده‌اند. از نمونه‌هاي اين تحقيقات مي‌توان به بني هاشمي (1364)، عصاره (1365)، محمدزاده (1376)، رياحي نيا (1375)، مقصودي دريه (1381)، كيانمهر (1386)، كريميان مزيدي و اشرافي(1386)و... اشاره كرد. با توجه به عمومي و گسترده بودن اين تحقيقات و ارتباط كمتر آنها به موضوع تحقيق، از ارائه توضيحات مبسوط‌تر درباره آنها خودداري كرديم و فقط به يك مورد به عنوان نمونه اشاره مي‌كنيم:
اشتري (1379) به تحليل استنادي مقالات فلسفي فارسي در فاصله زماني 1370ـ1377ش پرداخته است. نتايج حاكي از آن است كه بيشترين تعداد استناد به كتاب (38/93) بوده است و بعد از آن نشريات ادواري (9/5%) در مرتبه دوم اهميت قرار گرفته است. توزيع زباني استنادها نشان مي‌دهد كه بيشترين زبان استناد شده، زبان عربي (44/34 % ) است و زبان انگليسي (18/36 %) و زبان فارسي (03/31 %)، به ترتيب، در مرتبه‌هاي دوم و سوم اهميت قرار دارند. منابع تأليفي با 52/72 % بيش از منابع ترجمه‌اي مورد استناد قرار گرفته‌اند. توزيع جغرافيايي استنادها دلالت بر استفاده زياد از منابع منتشر شده در ايران داشته و منابع منتشر شده در انگلستان و آمريكا به ترتيب در مربته دوم و سوم بوده‌اند.
3. تحقيقاتي كه مقالات مندرج در يك نشريه خاص را تحليل استنادي كرده‌اند. با توجه به ارتباط مستقيم اين تحقيقات به نوشته حاضر، به چند نمونه از آنها مي‌پردازيم:
زندي (1378) با «بررسي استنادي مجله علوم اجتماعي و انساني دانشگاه شيراز بين سال‌هاي 1366ـ1375» دريافت كه در دوره ده ساله مجله، به طور کلي، 1882 استناد به كار رفته كه از اين تعداد، 444 مورد (24/24%) به مجلات خارجي و 164 مورد (99/8%) به مجلات فارسي استناد كرده‌اند. از 1217 استناد مربوط به کتاب‌ها، 592 مورد (47/32%) را کتاب‌هاي خارجي، 494 مورد (09/27%) را کتاب‌هاي فارسي و 131 مورد (18/7%) را کتاب‌هاي عربي، پايان‌نامه‌ها و مقالات كنفرانس به خود اختصاص داده بودند. تعيين نيم عمر منابع نشان داد كه بيشترين استنادها به منابع نسبتاً جديد به فاصله زماني پنج تا ده سال تعلق داشت.
محمدي و دادگر (1386) با «تحليل استنادي مقاله‌هاي منتشر شده در سي شماره فصلنامه كتابداري و اطلاع رساني بين سال‌هاي 1376ـ1384» دريافتند كه 219 مقاله (165 مقاله تأليفي و 54 مقاله ترجمه‌اي) در طول سال‌هاي مورد مطالعه به چاپ رسيده است. ميانگين تعداد مقاله‌ها براي هر شماره 3/7 گزارش شده است. از ميان مقاله‌هاي منتشر شده در اين مجله، تعداد 165 مورد يك نويسنده، 29 مورد دو نويسنده و سه مورد داراي سه نويسنده بودند. مقطع تحصيلي نويسندگان 74 مقاله، كارشناسي ارشد و 63 مقاله دكتري بود. 1748 استناد در اين مقاله‌ها به كار رفته بود كه ميانگين 9/11 براي هر مقاله تعيين شد. در بين محمل‌هاي اطلاعاتي، مقاله‌ها قبل از کتاب‌ها و پايان‌نامه‌ها قرار گرفت و نشان داد كه محققان اين حوزه بيشتر مقاله محور هستند. منابع زبان انگليسي در استنادها با اندكي اختلاف،


فصلنامه علمي - پژوهشي علوم حديث 49 و 50
406

تک نگاشت‌ها با 6/63% و 7/23% در صدر منابع مورد استناد قرار داشتند؛ 85% از منابع مورد استناد در کتابخانه‌هاي دانشگاه موجود بودند؛ 3/12 % ميانگين نيم عمر منابع مورد استناد تعيين شد که در بين گروه‌هاي مختلف متفاوت بوده است، چرا که هنر و علوم انساني با ميانگين 1/18 % بالاترين و دانشکده مهندسي با 9/10 % پايين‌ترين ميانگين نيم عمر را به خود اختصاص داده بودند. از نقاط جالب توجه يافته‌هاي اين پژوهش آن بود که هيچ گونه منابع الکترونيکي به کار گرفته نشده بود.
تونتا و اوموت ۱ در دانشگاه هاستپ ۲ ترکيه در پژوهشي استنادهاي صد پايان‌نامه کارشناسي ارشد و دکتري کتابداري و اطلاع‌رساني ارائه شده در فاصله سال‌هاي 1974 تا 2002م، را مورد بررسي قرار دادند. نتايج نشان داد که پايان نامه‌هاي دکتري 5/2 برابر پايان‌نامه‌هاي کارشناسي ارشد به منابع استناد کرده‌اند؛ تک نگاشت‌ها بيشتر از 50% استنادها را به خود اختصاص داده‌اند و بعد از آن، نشريات ادواري 42% استنادها را به خود اختصاص داده بود؛ ميان نشريات مورد استناد در پايان‌نامه‌هاي دکتري و کارشناسي ارشد رابطه معناداري وجود دارد؛ نيم عمر استنادها نه سال برآورد شده و منابع ذکر شده در پايان نامه کارشناسي ارشد نسبت به پايان‌نامه‌هاي دکتري روزآمدتر بودند؛ اکثر استنادها داراي يک نويسنده بودند و به اعتقاد محقق، با استفاده از يافته‌هاي اين پژوهش مي‌توان فهرستي از مجلات هستة اين رشته براي استفاده کتابخانه معرفي کرد.

پيشينه پژوهش در ايران

خوشبختانه تحقيقات تحليل استنادي در ايران، بسيار گسترده‌تر بوده و پا به پاي تحقيقات خارجي پيش رفته است. سير مطالعاتي اين تحقيقات نشان مي‌دهد كه تحليل استنادي مجلات، به خصوص مجلات علمي و پژوهشي كمتر مورد توجه بوده است. علت اين بي توجهي را مي‌توان محدود بودن انتشار اين‌گونه مجلات به دانشگاه‌ها و مراكز پژوهشي و عدم توجه اين نشريات به رعايت فاصله زماني انتشاراتي تعيين شده، بيان كرد. بي نظمي اين نشريات از نظر فاصله انتشاراتي و يا انتشار يك يا دو شماره از آن در طول سال، خود به خود اين نشريات را از كانون توجه خارج كرده است. آغاز سياست‌هاي پژوهشي جديد در سال‌هاي اخير، توجه و تشويق محققان به انجام فعاليت‌هاي تحقيقاتي و انتشار مقالات در مجلات علمي معتبر و پرداخت پاداش در قبال مقالات چاپ شده، مجدداً اين نشريات را در كانون توجه قرار داده و مسؤولان اهتمام جدي‌تري به رعايت فاصله انتشاراتي معين شده و افزايش كيفيت مجله‌ها دادند. ۳ تحقيقات استنادي بر روي مقاله‌هاي اين‌گونه مجلات نيز مدتي است كه آغاز شده است. به طور كلي، مطالعات تحليل استنادي در ايران را مي‌توان به سه دسته زير تقسيم كرد:
1. تحقيقاتي كه به تحليل استنادي پايان‌نامه‌هاي كارشناسي ارشد و يا دكتري پرداخته‌اند. در اين زمينه تحقيقات متعددي انجام شده است كه از نمونه‌هاي بارز آنها مي‌توان به شفيعي (1365)، جاهد (1373)، فخاري (1373)، پورشعرباف (1375)، خسروي تاج ( 1377) آژيده (1378)، هراتي (1378)،

1.. Scatter and Obsolescence of Journal Cited in Dissertation of Librarianship: The Case of Hacettepe University.

2.. Hacettepe University.

3.. تحليل استنادي مقالات منتشر شده در سي شماره فصلنامه «كتابداري و اطلاع‌رساني» بين سال‌هاي ۱۳۷۶-۱۳۸۴.

  • نام منبع :
    فصلنامه علمي - پژوهشي علوم حديث 49 و 50
    تاريخ انتشار :
    پاییز و زمستان 1387
    سردبیر :
    محمدی نیک (ری شهری)، محمد
    صاحب امتیاز :
    دانشکده علوم حديث
    مدیر اجرایی :
    محمد قنبری
    نشانی :
    قم، بلوار پانزده خرداد، شهرک جهاد، مؤسسه علمی فرهنگی دارالحدیث، ص پ : 37185-3431
    تلفن :
    0251-7176131
    امور مشترکان :
    0251-7176413
    دورنگار :
    0251-7785050
    پست الکترونیک :
    ulumhadith@hadith.net
    امتیاز :
    علمی - پژوهشی، به استناد نامه شماره 6219/3 - 85/7/3 کمیسیون بررسی نشریات علمی کشور
    جانشین سردبیر :
    مهدی مهریزی
تعداد بازدید : 33450
صفحه از 423
پرینت  ارسال به