ابن تيميه نوشته است:
فاتحة الکتاب نزلت بمکة بلاريب کما دلّ عليه قوله تعالي ...سبعاً من المثاني....^۱
چرا که فاتحه الکتاب جزء اصلي نماز است و نماز بدون سوره حمد درست نيست: «لاصلاة لمن لم يقرأ بفاتحة الکتاب». ^۲ و «لا صلاة إلا بفاتحة الکتاب». ^۳ واحدي نوشته است:
بسيار بعيد است که در مدت اقامت آن حضرت در مکه، نماز بدون فاتحه خوانده شده باشد.^۴
ثعلبي مي‌افزايد:
اين که سوره فاتحه در سوره حجر «سبع المثاني» معرفي شده، دليلي است بر اين که سوره دو بار نازل شده، يکبار در مکه و يکبار در مدينه.^۵
اما اين نظر ـ که مثاني به معناي تکرر نزول باشد ـ توسط بسياري از مفسران مردود دانسته شده است. ابن عاشور نوشته است:
...وهذا قول بعيد جداً.^۶
مطابق اين نظر، علت اين که به سوره حمد مثاني گفته شده، اين است که اين سوره دو بار نازل شده، يکبار در مکه و يکبار در مدينه. شيخ بهايي اشکالي وارد کرده که سوره حجر ـ که آيه (سَبْعاً مِنَ الْمـَثَانِي( در آن است ـ مکي است و در زمان نزول اين آيه، سوره حمد فقط يک بار نازل شده بود. شيخ، خود به اين اشکال پاسخ داده که در علم خدا مقرر شده بود که سوره حمد دوبار نازل شود. ^۷ اما طبرسي و فخر رازي به اشکال توجه کرده و پاسخ داده‌اند که گرچه سوره حجر مکي است، ولي اين آيه در مدينه نازل شده است‌‌‌‌. ^۸ در اين صورت، احتجاج به اين آيه براي مکي بودن سوره حمد در هم مي‌ريزد.
براي نام گذاري سوره حمد به «مثاني» وجوه ديگري هم گفته شده؛ از جمله اين که اين سوره در هر نماز دو بار خوانده مي‌شود، يا اين که به لحاظ محتوا به دو قسمت تقسيم مي‌شود: قسمتي مربوط به صفات باري تعالي و قسمتي مربوط به خواست بندگان، يا اين که اين سوره يک سوره استثنايي است و حالتي ويژه دارد و مثاني از استثناست، يا اين که اين سوره در بر دارندة ثناي الهي است و مثاني از «ثنا» به معناي تعريف و تمجيد است. ^۹ از امام صادق علیه السلام نقل شده که فرمودند:

ابوسعيد اعرابي در معجم و طبراني در الاوسط از مجاهد نقل کرده‌اند که اين سوره مدني است. ^۱ ابن كثير نوشته است:
و هي مكية، قاله ابن عباس و ابوالعالية و قيل: مدنية، قاله ابوهريرة ومجاهد. ^۲
حسين بن فضل آن را اشتباهي از مجاهد دانسته است و در روايتي که از ابوهريره نقل شده، جمله «انزلت بالمدينة» را مدرج مي‌داند. ^۳
قول به مدني بودن اين سوره از عطاء خراساني و ابن شهاب زهري نيز نقل شده است که به دليل عدم حضور همه آنها به هنگام نزول آيات، قابل توجه نيست. زركشي همچنين با تعبير«و يقال نزلت مرتين مرة بمكة و مرة بالمدينة» نزول دوباره را، بدون استناد به گوينده، مطرح كرده و سپس مكي بودن آن را اشبه دانسته است. ^۴
نيز از آنجا که مسلم اين روايت را ذيل باب «فضل الفاتحة و خواتيم سورة البقرة» آورده، احتمال داده‌اند كه چون فضيلت قرائت آخر سورة بقره و سورة‌ حمد با هم آمده، پس با هم نازل شده‌اند.! ^۵
لذا برخي به جاي جرح و تعديل روايات و بررسي تاريخي آن، قايل به نزول مکرر اين سوره، يکبار، در مکه و بار ديگر، به هنگام تغيير قبله در مدينه ـ که مسلمانان گمان کردند کيفيت نماز هم تغيير کرده است ـ يا به دليل بزرگداشت و تأکيد بر معاني عالي اين سوره، شده‌اند. اين فرضيه را ثعلبي، ^۶ غوي، ^۷ زمخشري‌، ^۸ فخررازي‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌، ^۹ سخاوي، ^۱۰ زرکشي ^۱۱ و سيوطي ^۱۲ نقل کرده‌اند؛ اما هيچ کدام گوينده اين نظريه را معرفي نکرده‌اند، و با تعبير «و قيل» از کنار آن گذشته‌اند و فقط به ذکر فوايد نزول مجدد، از جمله تعظيم و بزرگداشت و تذکر و جلوگيري از نسيان و.... پرداخته‌اند.
مکي بودن سوره حمد طرفداران بسياري دارد و روايات بسياري بر آن دلالت دارد؛ دسته‌اي گفته‌اند اين سوره مکي است، به دليل آية 87 سورة حجر: (وَلَقَدْ آتَيْنَاكَ سَبْعاً مِنَ الْـمَثَانِي( ، که از سوره حمد به سبع المثاني ياد شده است و همه سوره حجر را مکي مي‌دانند. پس بايد نزول فاتحه قبل از سوره حجر باشد. ^۱۳