خِيَارُ خِصَالِ النِّسَاءِ شِرَارُ خِصَالِ الرِّجَالِ: الزَّهْوُ وَ الْجـُبْنُ وَ الْبُخْلُ، فَإِذَا كَانَتِ الْـمَرْأَةُ مَزْهُوَّةً لَمْ تُمَكِّنْ مِنْ نَفْسِهَا، وَ إِذَا كَانَتْ بَخِيلَةً حَفِظَتْ مَالَهَا وَ مَالَ بَعْلِهَا، وَ إِذَا كَانَتْ جَبَانَةً فَرِقَتْ مِنْ كُلِّ شَيْ ءٍ يَعْرِضُ لَهَا؛ 1
بهترين خصلت‌هاي زنان، بدترين خصلت‌هاي مردان باشد: تکبر کردن، و بد دلي کردن و بخيلي کردن. پس چون باشد زن تکبر کرده، تمکين ندهد از نفس خود، و چون باشد بخيله، نگه‌دارد مال خود را و مال شوهر خود را و چون باشد، بد دل شده، ترسد از هر چيزي که رو آورد و ظاهر شود او را. 2
1 . منابع و تفاوت‌هاي حديث
اين حديث، جز نهج البلاغه، در چهار منبع کهن آمده است و گردآورندگان اسناد نهج البلاغه نيز بيش از آن را معرفي نکرده‌اند. ۳ اين چهار منبع عبارت‌اند از:
1. ربيع الابرار زمخشري، اين حديث در آن، مطابق نهج البلاغه و بي هيچ توضيحي آمده است. ۴
2. روضة الواعظين فتال نيشابوري، در اين کتاب نيز اين حديث به همان صورت نهج البلاغه آمده است؛ تنها با دو تفاوت مختصر: نخست، آن که به جاي «فَإِذَا كَانَتِ الْمَرْأَةُ مَزْهُوَّةً»، «فَإِن كَانَتِ الْمَرْأَةُ مَزْهُوَّةً»، ذکر شده و ديگر، آن که در پايان اين حديث چنين آمده است:
أحسِنوا في عقب غيرکم، تُحفظوا في عقبکم.۵
3. غرر الحکم و درر الکلم، در اين کتاب تنها قسمت اول حديث، آن هم با تغيير «خيار» به «خير» و «شرار» به «شرّ»، به اين صورت آمده است:
خَيرُ خِصَالِ النِّسَاءِ شرُّ خِصَالِ الرِّجَالِ.۶
4. قُوتُ القلوب في معاملة المحبوب. در اين کتاب، حديث بالا با اندکي تفاوت چنين آمده است:
و قد کان علی علیه السلام يقول: شرار خصال الرجل، خيار خصال النساء؛ البخل و الزهو و الجبن. فإنّ المرأة إذا کانت مزهوة، اي معجبة إستنکفت أن تکلم الرجال، و إذا کانت جبانة فرقت من کل شيء فلم تخرج من بيتها.۷
1.. نهج البلاغه، ترجمه سيد جعفر شهيدي، ص۴۰۰، حکمت ۲۳۴. در برخي نسخه‌ها شماره اين حديث از ۲۲۰ تا ۲۳۴ متفاوت است.
2.. کتاب نهج البلاغه با ترجمه فارسي قرن پنجم و ششم، ص۵۰۳.
3.. ر.ک: مصادر نهج البلاغه و اسانيده، ج۴، ص۱۸۶؛ روش‌هاي تحقيق در اسناد و مدارک نهج البلاغه، محمد دشتي، ص۳۵۶ ؛ اسناد و مدارک نهج البلاغه، ص۵۴۰.
4.. ربيع الأبرار و نصوص الأخبار، ج۵، ص۲۵۲.
5.. روضة الواعظين، ص۳۷۲.
6.. غرر الحکم و درر الکلم، ج۱، ص۳۵۱.
7.. قوت القلوب في معاملة المحبوب، ج۲، ص۴۸۷.
