نقل چهارم

واحدي نيز از عطا، از ابن‌عباس نقل مي‌كند كه علی علیه السلام خودش را اجير كرد تا يك شب نخلستاني را در مقابل مقداري جو آبياري كند. صبح جو را گرفت و از آن چيزي به نام «حريره» (غذايي كه با آرد، شير و روغن تهيه مي‌شود) ‌درست كردند تا بخورند. پس از پختن، مسكيني آمد و غذا را به او دادند و سپس يك سوم ديگر را مهيا كردند و وقتي پخته شد، يتيمي آمد و درخواست غذا كرد و آن را نيز به او اطعام كردند. سپس با يك سوم ديگر غذا تهيه كرد. اين بار، اسيري از مشركان آمد و درخواست غذا كرد و آن را نيز به او اطعام كردند و خود، روزشان را با گرسنگي سپري كردند. ^۱ اربلي، همين مطلب را از واحدي نقل كرده، در ادامه مي‌گويد:
خداوند، قصد نيك و نيات راستين آنها را دانست و در مورد ايشان آياتي نازل كرد... و در عوضِ‌ بخششان، باغ‌ها و حور قرار داد و فرمود:(وَيُطْعِمُونَ الطَّعَامَ عَلَى حُبِّهِ مِسْكِيناً وَيَتِيماً وَأَسِيراً. (^۲

نقد و بررسي روايت

اين روايت نيز، هر چند مرسل است، ولي با آنچه علي بن ابراهيم به صورت صحيح و مسند نقل كرده بود، تطبيق مي‌كند.
نتيجه، اين‌که اين دسته روايات، گوياي اطعام در يك روز هستند و اَصلِ مطلب را علي بن ابراهيم مسنداً گفته كه مورد قبول ماست ولي آنچه برخي به صورت مرسل و يا از طريق ضعيف و مجهول نقل كرده‌اند كه از همسايه يهودي قرض گرفت و... و، يا حسنين نيز نذر كردند و روزه گرفتند و اعطاء كردند مورد قبول ما نيستند؛ چرا كه قرض از يهودي براي شخصي مثل علی علیه السلام شايسته نيست و وجود يهوديان در داخل مدينه ثابت نيست. دوم اين‌که حسنين در آن ايّام بچه 5 ـ 6 ساله بودند و لذا نذر و روزه و سپس گرسنه گذاشتن ايشان جايز نيست. سوم اين‌که اهل بيت علیهم السلام از حلواي مخصوص نچشيدند؛ نه اين‌که اصلاً چيزي نخورند.

روايات بخشش اهل بيت علیهم السلام در سه روز

در برخي روايات آمده است كه بخشش در سه روز بوده است.

نقل يكم

روايت صدوق، از محمد بن ابراهيم، بن اسحاق، از ابواحمد عبدالعزيز بن يحيي جلودي، از محمد بن زكريا، از شعيب بن واقد، از قاسم بن بهرام، از ليث، از مجاهد، از ابن عباس و همچنين محمد بن ابراهيم بن اسحاق، از ابواحمد عبدالعزيز بن يحيي جلودي، از حسن بن مهران، از مسلمه بن خالد، از صادق علیه السلام، از پدرش در تفسير آيه (يُوفُونَ بِالنَّذْرِ( كه فرمود:

نقل سوم

سمرقندي نيز مي‌گويد كه اين آيه در شأن علي بن ابي‌طالب علیه السلام و فاطمه علیها السلام نازل شده كه روزه بودند و سائلي پيش آمد و در حالي كه تنها غذاي آن روزشان را داشتند، مقداري از آن را به سائل دادند و سپس يتيمي آمد و مقداري از غذا را نيز به او دادند و سپس اسيري آمد و باقي غذا را نيز به او بخشيدند و خداوند مدحشان كرد و اين آيه را فرستاد.
سمرقندي، نازل شدن اين آيه را در مورد مردي از انصار به قول ضعيف نسبت داده است. ^۱

نقد و بررسي روايت

اين روايت، به صورت مرسل نقل شده است؛ ولي با توجه به اين‌که منافاتي با روايت مسند و صحيح علي بن ابراهيم ندارد، مقبول واقع مي‌شود.
فرات كوفي، در جايي ديگر، از جعفر بن محمد فزاري، به صورت معنعن، از ابن عباس نقل مي‌كند كه درباره آية (وَيُطْعِمُونَ الطَّعَامَ عَلَى حُبِّهِ مِسْكِيناً وَيَتِيماً وَأَسِيراً( گفت:
اين آيه درباره علي بن ابي‌طالب علیه السلام و همسرش فاطمه علیها السلام و كنيزشان نازل شد؛ بدين گونه كه آنها پيامبر صلی الله علیه و آله را ملاقات كردند و حضرت به هر كدام از آنها صاعي از طعام عطا كرد. وقتي به منزل رسيدند، سائلي آمد و درخواست كمك كرد و علی علیه السلام غذاي خود را به او بخشيد. سپس يتيمي از همسايگان پيش ايشان آمد و فاطمه علیها السلام دختر محمد صلی الله علیه و آله غذاي خود را به او بخشيد و علی علیه السلام به او گفت: پيامبر صلی الله علیه و آله مي‌گويد كه خداوند فرموده است: «قسم به عزت و جلالم! كسي مانع گريه يتيم در اين دنيا نمي‌شود؛ جز اين‌که خداوند او را در بهشت در جايي كه بخواهد مسكن دهد». سپس اسيري آمد و طعام طلبيد و علی علیه السلام به سودا خادمشان دستور داد و او نيز غذاي خود را بخشيد و اين آيه(وَيُطْعِمُونَ الطَّعَامَ عَلَى حُبِّهِ مِسْكِيناً وَ يَتِيماً وَ أَسِيراً * إِنَّمَا نُطْعِمُكُمْ لِوَجْهِ اللَّـهِ لَا نُرِيدُ مِنكُمْ جَزَاءً وَلَا شُكُوراً(نازل شد.^۲

نقد و بررسي روايت

نجاشي، فزاري را ضعيف در حديث دانسته است. ^۳ شيخ طوسي نيز، با اين‌که توثيقش كرده، ولي متذكر شده كه برخي او را تضعيف كرده‌اند و در مولد قائم علیه السلام‌ چيزهاي عجيبي نقل كرده است. ^۴ همچنين، اين روايت از لحاظ متن متفاوت از روايات سابق است و در اين روايت، پيامبر صلی الله علیه و آله به هر كدام از ايشان صاعي داده است. دوم، اين‌که در اين روايت، علی علیه السلام سهم خود را به سائل بخشيدند و فاطمه علیها السلام به يكي از يتيمان همسايه بخشيد. سپس وقتي اسيري آمد، علی علیه السلام دستور داد كه خادمشان، سهم خود را به اسير ببخشد. بعيد به نظر مي‌رسد كه علی علیه السلام دستور دهد خادمشان سهم خودش را ببخشد.