بر کسي پوشيده نيست که در شيعه نيز کساني بوده و هستند که چنين انديشه‌هايي را دربارة‌ برخي از امامان مطرح کرده‌اند که در بين عموم شيعه به غلات شهرت يافته‌اند. ائمه اطهار همواره مردم را از انديشه‌هاي غلات پرهيز داده‌اند. در قرآن کريم به مسيحيان هشدار داده شده است که در دينشان غلوّ نکنند. همه مي‌دانند که مصداق بارز غلوّ در مسيحيت، انديشة الوهيت دربارة حضرت عيسي(عليه السلام) است. مشابه همين انديشه در بين برخي غلات شيعه نيز در مورد ائمة اطهار، بويژه حضرت اميرالمؤمنين علي بن ابي طالب به وجود آمده و رواج يافته است. در کتاب الکافي روايتي آمده که ضمن اشاره به پيش‌بيني اين امر از جانب پيامبر اکرم(، بر نکتة ظريف ديگري نيز توجه داده شده و آن اهميت جايگاه حضرت علي( است. در اين روايت آمده است که روزي پيامبر اکرم در جلسه‌اي نشسته بودند که حضرت علي( نيز وارد شدند. پيامبر اکرم فرمودند: تو با عيسي بن مريم شباهت‌هايي داري؛ اگر خوف آن نداشتم که گروه‌هايي از امّتم درباره تو چيزي بگويند که نصارا در مورد حضرت عيسي گفتند، درباره تو چيزي مي‌گفتم که وقتي از ميان مردم مي‌گذشتي، خاک پاي تو را بر مي‌داشتند و به آن برکت مي‌ورزيدند. عده‌اي از اين حرف ناراحت شدند و پيش خود گفتند که او براي پسر عموي خود به کمتر از عيسي راضي نمي‌شود که مَثَل بزند. در اين باره بود که خداوند اين آيات را نازل کرد:
(وَلَمـَّا ضُرِبَ ابْنُ مَرْيَمَ مَثَلًا إِذَا قَوْمُكَ مِنْهُ يَصِدُّونَ. وَقَالُوا أَآلِهَتُنَا خَيْرٌ أَمْ هُوَ مَا ضَرَبُوهُ لَكَ إِلَّا جَدَلًا بَلْ هُمْ قَوْمٌ خَصِمُونَ. إِنْ هُوَ إِلَّا عَبْدٌ أَنْعَمْنَا عَلَيْهِ وَجَعَلْنَاهُ مَثَلًا لِّبَنِي إِسْرَائِيلَ. وَلَوْ نَشَاء لَجَعَلْنَا مِنكُم مَّلَائِكَةً فِي الْأَرْضِ يَخْلُفُونَ(.^۱
در اين مورد بود که حارث بن عمرو فهري گفت:
اللَّهُمَّ إِن كَانَ هَذَا هُوَ الْحـَقَّ مِنْ عِندِكَ فَأَمْطِرْ عَلَيْنَا حِجَارَةً مِّنَ السَّمَاءِ أَوِ ائْتِنَا بِعَذَابٍ أَلِيمٍ. ^۲
يعني اين آيه سخن حارث را براي پيامبر بازگو کرد و سپس اين آيات نازل شد:
(وَمَا كَانَ اللهُ لِيُعَذِّبَهُمْ وَأَنتَ فِيهِمْ وَمَا كَانَ اللهُ مُعَذِّبَهُمْ وَهُمْ يَسْتَغْفِرُونَ^۳ (. ^۴
اين روايت گوياي اين امر است که برائت از عقايد غلوّ آميز، مستلزم سلب فضايل و کمالات معنوي از بزرگان ديني نيست. اولياي الهي خواه در مسيحيت و خواه در اسلام در عين بندگي خداوند به اذن پروردگار داراي ولايت الهي هستند که پيروانشان را به امر الهي هدايت مي‌کنند.

حضرت عيسي و پيشگويي در مورد آخرين پيامبر

مطابق سنت مسيحي، پيامبران عهد قديم غير از هدايت مردم، رسالت ديگري نيز بر دوش داشته‌اند که پيشگويي ظهور حضرت عيسي و ورود بشر به دوره عهد جديد با خداوند بوده است. از اين رو، نزد

«کلمة خدا» انسان شد و بر روي اين زمين در بين ما زندگي کرد. او لبريز از محبت و بخشش و راستي بود. ما بزرگي و شکوه او را به چشم خود ديديم، بزرگي و شکوه فرزند بي نظير پدر آسماني ما، خدا. ^۱ بيشتر مسيحيان به اين مطالب با همان معناي ظاهري و تحت اللفظي اعتقاد دارند. قرآن کريم و روايات اسلامي با انديشه الوهيت، چه در قالب تجسد و چه در هيئت پسر خدا و چه در شکل تثليث آشکارا مخالفت کرده و کفر چنين انديشه‌هايي را آشکارا اعلام کرده است. روايات الکافي بر مخلوق بودن روح حضرت عيسي تکيه شده است. ^۲ همان طور که قرآن کريم نيز در آيه (إِنَّ مَثَلَ عِيسَى عِندَ اللّـهِ كَمَثَلِ آدَمَ خَلَقَهُ مِن تُرَابٍ ثِمَّ قَالَ لَهُ كُن فَيَكُونُ(^۳ بر مخلوق بودن آن حضرت تأکيد کرده است. در متون اسلامي، حضرت عيسي تنها وجودي بشري دارد و مانند ديگر پيامبران الهي تنها امتيازش به اين است که بر او وحي نازل و سمت نبوت و رسالت از ناحيه خداوند دريافت کرده است. امروزه مشاهده مي‌شود که نسل جديد مسيحيت نيز رويکردي همدلانه با اين گفتمان قرآن و احاديث اسلامي دارد و اين، علاوه بر اثبات حقانيت آموزه‌هاي اسلامي، فرصتي مغتنم براي گفتگوي اديان در مسيري هموارتر از پيش است. بي‌ترديد، در اين مسير بايد اقدام دانشمنداني چون جان هيک را در کتاب اسطوره تجسد خدا گامي به جلو براي گفتگوي بين مسيحيت و اسلام تلقي کرد. جان هيک و همفکرانش در اين کتاب، زبانِ اين انديشه را ـ که عيسي خداست و يا پسر خدا ـ داراي زباني اسطوره اي دانستند و نه زبان حاکي از واقعيت عيني. بنا بر اين با توجه به آموزه‌هاي قرآن و حديث دربارة‌ حضرت عيسي و رد ديدگاه‌هاي سنتي مسيحيان، گرچه نقد‌هاي هيک بر عقايد رايج در مسيحيت، انديشه جديد و نوپديدي نيست، اما حرکتي مبارک در مسير نزديکي ديدگاه‌هاي مسلمانان و مسيحيان است. در واقع، اين توصية هميشگي قرآن به همه مسيحيان است که: (يَا أَهْلَ الْكِتَابِ لاَ تَغْلُواْ فِي دِينِكُمْ وَلاَ تَقُولُواْ عَلَى اللّـهِ إِلاَّ الْحـَقِّ إِنَّمَا الْمـَسِيحُ عِيسَى ابْنُ مَرْيَمَ رَسُولُ اللّـهِ وَكَلِمَتُهُ أَلْقَاهَا إِلَى مَرْيَمَ وَرُوحٌ مِّنْهُ فَآمِنُواْ بِاللّـهِ وَرُسُلِهِ وَلَا تَقُولُواْ ثَلاَثَةٌ انتَهُواْ خَيْرًا لَّكُمْ إِنَّمَا اللّـهُ إِلَهٌ وَاحِدٌ سُبْحَانَهُ أَن يَكُونَ لَهُ وَلَدٌ لَّهُ مَا فِي السَّمَاوَات وَمَا فِي الْأَرْضِ وَكَفَى بِاللّـهِ وَكِيلًا(.^۴
پرهيز از غلو به اين معناست که حضرت عيسي تنها يک پيامبر است که خداوند براي هدايت مردم فرستاده و او را به روح‌القدس مؤيد ساخته است. خوشبختانه امروز برخي از محققان مسيحي نيز اذعان ‌دارند که حضرت عيسي در ديدگاه مردم عصر خودش تنها يک پيامبر و معلم الهي بوده است و نه بيشتر. ^۵