4. اداء امانت به مجوس

أدّوا الأمانات إلي أهلها و إن کانوا مجوسياً فإنّ ذلك لايکون حتّي يقوم قائمنا.^۱

5. قذف مجوس

كنت عند أبي عبدالله( فسألني رجل ما فعل غريمك؟ قلت: ذاك ابن الفاعلة فنظر إلي أبوعبدالله( نظراً شديداً. قال فقلت: جعلت فداك إنّه مجوسي اُمّه اُخته فقال: أو ليس ذلك في دينهم نكاحاً.^۲

6. ازدواج با مجوس

سألت أباجعفر( أيتزوّج المجوسية؟ قال: لا.^۳

7. مظائره مجوسي

قال: سألته عن مظائرة المجوسي ؟ فقال: لا.^۴

8. نماز خواندن در بيوت مجوس

لا تصلّ في بيت فيه مجوسي و لا بأس بأن تصلّي و فيه يهودي أو نصراني.^۵

9. مکاتبه با مجوس

سئل أبوعبدالله عن الرجل يکون له الحاجة إلي المجوس أو إلي اليهودي [...] فيکتب إليه الرجل في الحاجة العظيمة أيبدأ بالعلج و سلم عليه في کتاب [...] قال: أما إن تبدأ به فلا و لکن تسلم عليه [...] فإن رسول الله قد کان يکتب إلي کسري و قيصر.^۶
چنان که گفته آمد، تنوع موضوع‌هاي روايات فوق، نشان از دلمشغولي‌هاي مسلمانان در روابط روزمره با زرتشتيان حي و حاضر دارد (نظاير اين دلمشغولي‌ها را همچنان مي‌توان در حشر و نشر مسلمانان يزد يا کرمان با همجواران زرتشتي‌شان ملاحظه کرد). در عين حال، اين نکته هم گفينت است که در مجموعه منابع روايي اهل سنت، نمي‌توان موارد مشابهي با آنچه در فوق نقل شد، يافت. اگر از اين نکته

در مقاله حاضر، کوشيده‌ايم با تمرکز بر يکي از مهم‌ترين کتب اربعه شيعي، يعني الکافي، نمونه‌هايي از کاربرد احاديث در پژوهش‌هاي حوزه دين و فرهنگ ايراني را گوشزد کنيم. البته به فراخور مجال اندکي که يک مقاله به دست مي‌دهد، در اينجا جز درنگ و اشاره‌اي بر جان‌مايه آنچه در فوق گفته آمد، ممکن نيست. اما، بي‌گمان، عمق بخشيدن و نيز توسعه اين مايه از پژوهش به ساير کتب حديثي و همچنين ساير منابع مغفول مانده اسلامي، کاري است لازم که بايد به مرور انجام شود. ^۱

معاشرت با مجوس

در الکافي روايات زيادي درباره جنبه‌ها‌ي مختلف معاشرت مسلمانان با مجوس وجود دارد که در درجه اول، نشان‌گر حضور گسترده ايرانيان زرتشتي در دل جامعه اسلامي تا قرن‌ها پس از فتح نظامي ايران است. به عبارت ديگر، اين دسته از احاديث و تنوع موضوع‌هاي آنها، به وضوح مؤيد شواهد تاريخي‌اي هستند که تغيير دين مردم ايراني را فرايندي طولاني و توأم با تعامل پيچيده ميان ايرانيان و اعراب معرفي مي‌نمايند؛ ^۲ نمونه‌هايي از اين دست از احاديث را برمي‌شماريم:

1. ظروف مجوس

سألت أباجعفر( عن آنية أهل الذمّة و المجوس فقال: لا تأکلوا في آنيتهم.^۳

2. طعام مجوس و هم غذا شدن با آنان

قلت لأبي عبدالله(: إنّي اخالط المجوس فأکل في طعامهم؟ فقال لا.^۴

3. صيد مجوس

سألت أباعبدالله( عن صيد المجوسي للسمك حين يضربون بالشبك و لايسمّون کذلك اليهودي [...].^۵