137
فصلنامه علمي - پژوهشي علوم حديث 51

همچنين درباره او مي‌نويسد:
در حومة كوفه و در سال 144، قاضيِ ابوجعفر بود. بعضي گفته‌اند كه فردي درستكار و ستوده است. طريق روايي او حسن و ممدوح است.
ملا صالح، در نهايت، نظر رجالي خود را چنين بيان مي‌كند:
وجهي براي اين‌كه علامه وي را در ميان افراد مورد جرح آورده است، نمي‌بينم، جز اين‌كه از سوي دوانيقي منصب قضا را پذيرفت و اين چيزي نيست كه موجب جرح گردد. ۱

دو. شرح و تفسير متن

1. واژه شناسي و معناشناسي

شارح در تبيين معناي حديث، واژگان دشوار يا مبهم حديث را با مراجعه به معاجم معتبر لغوي توضيح داده است. برخي از معاجمي كه او به آنها مراجعه نموده، عبارت‌اند از: صحاح جوهري، ۲ و ۳ المغرب مطرزي ۴ و تاج المصادر. ۵

2. معناشناسي در شرح حديث «جنود عقل و جهل»

براي تبيين معناشناسي در شرح ملا صالح به نمونه‌هاي زير اشاره مي‌‌گردد:

الف. نحوة معناشناسي واژگان خير و شر

ملا صالح در توضيح عبارت «افعلوا الخير و لاتحقروا منه شيئاً لأن صغيره كبير و قليله كثير وجعل ضده الشر و هو وزير الجهل»، دو معنا از خير و شر استنباط نموده است:
1. خير و شر به عنوان دو مفهوم كلي: شارح، «خير» را مفهومي كلي مي‌شمرد كه تمامي مصالح تحت آن مندرج است. او همچنين، در توضيح عبارت «و جعل ضده الشر و هو وزير الجهل»، جهل را مفهومي كلي مي‌داند كه تمامي زشتي‌ها تحت آن مندرج است. او در تأييد اين مطالب به سخن اميرالمؤمنين( استناد مي‌كند: «الشر جامع لمساوي العيوب». ۶
2. نورانيت و ظلمت عقل: شارح، همچنين احتمال معناي ديگري را مطرح نموده است. او مي‌نويسد:
ممكن است، مراد از خير نورانيت عقل باشد؛ زيرا افعالي كه از عقل يا به واسطه آن صادر مي‌گردد، به درستي مي‌انجامد.از اين‌رو، در راهنمايي محاسن و مصالح وزير است. و نيز [ممكن است] مراد از شر، ظلمت جهل باشد؛ زيرا آثار و افعالي كه به واسطه آن صادر مي‌شود، به خطا مي‌انجامد. از اين‌رو، در راهنمايي به مفاسد و زشتي‌ها وزير جهل است. ۷

1.. شرح الکافي، ج۲، ص۱۵۴.

2.. همان، ج۱، ص۹۰.

3.. همان، ج۲، ص۶۴ و ۲۱۳ و... .

4.. همان، ج۱، ص۹۰، ۱۷۶، ۲۳۳، ۲۴۷ و... .

5.. همان، ج۲، ص۶۴ و... .

6.. الکافي، ج۱، ص۱۸؛ شرح الکافي، ج۱، ص۲۷۷.

7.. شرح الکافي، ج۱، ص۲۷۷.


فصلنامه علمي - پژوهشي علوم حديث 51
136

شارح دربارة‌ سند حديثي ديگر از كتاب «العقل و الجهل» چنين مي‌نويسد:
ضعف خبر به لحاظ سند، به صحت مضمون آن ضرر نمي‌رساند؛ چون مشتمل بر علوم عقلي و حكمت‌هاي برهاني و آثار الهي و دلايل وجداني و شواهد ربوبي و مواعظ لقمان( است كه مناهج ايمان و معارج عرفان است. ۱
شارح در بررسي سند احاديث، به نسخه‌هاي مختلف نيز مراجعه نموده است. سند روايت دوازدهم كتاب «العقل و الجهل» چنين است:
ووو ... عن هشام بن الحكم قال: قال لي أبو الحسن بن جعفر(: يا هشام! إن الله تبارك و تعالي بشّر أهل العقل... . ۲ قثقث
ملا صالح دربارة اختلاف اين سند با نسخه‌هاي ديگر مي‌نويسد:
نسخه‌ها در اينجا مختلف‌اند. در بعضي به همين صورت آمده است و در برخي، «أبوعبدالله الأشعري عن بعض أصحابنا رفعه» و در بعضي، «أبوعبدلله الأشعري و معه» و در بعضي ديگر، «أبوعلي الأشعري رفعه» آمده است. ۳
ملا صالح در بررسي سند، اقوال دانشمندان علم رجال را نقل نموده است. بعضي از اين دانشمندان عبارت‌اند از: علامه حلي، ۴ ابن الغضائري، ۵ شيخ طوسي، ۶ كشي ۷ و... .
ملا صالح، به ندرت، اقوال رجال را نقد نموده است. او دربارة سند حديث نهم از باب «النهي عن القول بغير علم»، به طور مختصر، نظر خود را بيان نموده است. سند اين حديث چنين است:
ووو علي بن ابراهيم، عن محمد بن عيسي، عن يونس، عن داود بن فرقد، عمن حدثه، عن ابن شبرمه قال: ما ذكرت حديثاً سمعته عن جعفر بن محمد( إلا كان أن يتصدع قلبي، قال... ۸ قثقث
ملا صالح مي‌نويسد:
ابن‌شبرمه، اسم او عبدالله است و ابن‌داوود او را در ميان ممدوحين ذكر نموده است.
و درباره او مي‌نويسد:
در حومه شهر كوفه، قاضي منصور بود. او فقيه و شاعر بود. علامه در خلاصة الاقوال، او را در ميان رجالي ذكر نموده كه مورد جرح واقع شده‌اند.

1.. همان، ج۱، ص۱۰۰.

2.. الکافي، ج۱، ص۱۳.

3.. شرح الکافي، ج۱، ص۱۰۵.

4.. همان ج۱، ص۷۸؛ ج۲، ص۸ و... .

5.. همان، ج۱، ص۸۶؛ ج۲، ص۷۴ و... .

6.. الفهرست، ج۱، ص۷۸؛ ج۲، ص۸ .

7.. همان، ج۲، ص۲۰.

8.. الکافي، ج۱، ص۴۳؛ شرح الکافي، ج۲، ص۱۵۳.

  • نام منبع :
    فصلنامه علمي - پژوهشي علوم حديث 51
    تاريخ انتشار :
    بهار 1388
    سردبیر :
    محمدی نیک (ری شهری)، محمد
    صاحب امتیاز :
    دانشکده علوم حديث
    مدیر اجرایی :
    محمد قنبری
    نشانی :
    قم، بلوار پانزده خرداد، شهرک جهاد، مؤسسه علمی فرهنگی دارالحدیث، ص پ : 37185-3431
    تلفن :
    0251-7176131
    امور مشترکان :
    0251-7176413
    دورنگار :
    0251-7785050
    پست الکترونیک :
    ulumhadith@hadith.net
    امتیاز :
    علمی - پژوهشی، به استناد نامه شماره 6219/3 - 85/7/3 کمیسیون بررسی نشریات علمی کشور
    جانشین سردبیر :
    مهدی مهریزی
تعداد بازدید : 24484
صفحه از 171
پرینت  ارسال به