141
فصلنامه علمي - پژوهشي علوم حديث 51

چون ايمان او ثابت و علمش راسخ است و به هيچ وجه زدوده نمي‌شود؛ چنان‌كه امام صادق(عليه السلام) فرمود: «من أخذ دينه من كتاب الله و سنة نبيه( زالت الجبال قبل أن يزول. من أخذ دينه من أفواه الرجال ردته الرجال؛۱ كسي كه دين خود را از كتاب خدا و سنت پيامبر فراگرفت، كوه‌ها پيش از آن‌كه دين او به زوال و نابودي گرايد، ويران مي‌گردند و كسي كه دين خود را از دهان مردم گرفته باشد، مردم نيز آن را رد مي‌كنند» و نيز فرمود: «من لم يعرف أمرنا من القرآن لم يتنكب الفتن؛۲ كسي كه امر [و فرامين] ما را به وسيله قرآن نشناسد، از فتنه‌ها دور نماند». ۳

5. اثبات محتواي حديث

روش عمده و غالب در شرح ملا صالح، روش اثبات محتواي حديث است. او، در اين روش، از تمام دانسته‌هاي قرآني، حديثي، فلسفي، كلامي و عرفاني خويش بهره مي‌جويد. وي اقوال بعضي از دانشمندان علوم اسلامي را نقل مي‌كند و آنها را مورد نقد و بررسي قرار مي‌دهد. به منظور تبيين اين روش، در اينجا به نمونه‌هايي از شرح او اشاره مي‌گردد:
الف. در حديثي از «كتاب فضل العلم» چنين آمده است:
عن أبي البختري عن أبي عبدالله( قال: إن العلماء ورثة الأنبياء، و ذلك أن الأنبياء لم يورثوا درهماً و لا ديناراً و إنما أورثوا أحاديث من أحاديثهم فمن أخذ بشيء منها فقد أخذ حظاً وافراً، فانظروا علمكم هذا عمن تأخذونه؟ فإن فينا أهل البيت في كل خلف عدولاً ينفون عنه تحريف الغالين و انتحال المبطلين و تأويل الجاهلين.۴
علما، وارثان پيامبران‌اند؛ زيرا پيامبران، هيچ درهم و ديناري را به ارث نگذاشتند و تنها احاديثي را به ارث گذاشتند كه هركس از آن احاديث، چيزي برگيرد، بهره‌اي بسيار نصيب او مي‌گردد. بنگريد علم را از چه كسي فرامي‌گيرد؛ زيرا در خاندان ما اهل بيت، در هر نسلي، جانشينان عادلي خواهند بود كه اهل غلو را از تحريف دين و ياوه‌سرايان را از نسبت دادن به خويش بازدارند و جاهلان را از تأويل دور سازند.
ملا صالح درباره راوي حديث توضيح مي‌دهد و از علامه حلي، كشي و شيخ طوسي نقل مي‌كند كه او فردي كذاب بوده است، اما با وجود ضعف سند، اين حديث را معتبر مي‌شمرد و معتقد است، راوي كاذب نيز گاه راست مي‌گويد. شارح درباره عبارت «و ذاك أن الأنبياء لم يورثوا درهما و لاديناراً» مي‌نويسد:
اين عبارت ظاهراً با آيات و روايتي كه بيانگر ارث و ميراث انبياست، منافات دارد، ليكن در جواب بايد گفت: مراد اين است كه در شأن و منزلت انبيا نبوده است كه همچون اشخاص

1.. الغيبة، ص۱۷۹؛ شرح الکافي، ج۱، ص۲۲۲.

2.. بحار الانوار، ج۸، ص۱۱۵.

3.. شرح الکافي، ج۱، ص۳۲۲.

4.. الکافي، ج۱، ص۳۲.


فصلنامه علمي - پژوهشي علوم حديث 51
140

...عن أبي بصير، عن أبي عبدالله( قال: قلت له:( اتَّخَذُوا أَحْبَارَهُمْ وَرُهْبَانَهُمْ أَرْبَاباً مِن دُونِ اللّـهِ(،۱فقال: أما و الله ما دعوهم إلي عبادة أنفسهم و لو دعوهم ما أجابوهم و لكن حرموا عليهم حلالاً، فعبدوهم من حيث لايشعرون؛۲
ابوبصير گويد: از امام صادق(عليه السلام) درباره اين آيه پرسيدم: «دانشمندان و راهبان را به جاي خدا به الوهيت پذيرفتند». فرمود: به خدا سوگند، دانشمندان و راهبان، مردم را به پرستش خويش فرانخواندند. اگر فرامي‌خواندند، آنها نمي‌پذيرفتند؛ ولي حرام را براي آنها حلال و حلال را برايشان حرام كردند و مردم ندانسته، آنها را مي‌پرستيدند.
ملا صالح در توضيح عبارت «من حيث لايشعرون» چنين مي‌نويسد:
اين عبادت درحقيقت، عبادت آنهاست؛ زيرا مقصود آنها، واضع آن احكام و آمر به آنهاست. گمان نمودند كه بايد تقليد نمايند و در امر دين نيانديشند. واضع و آمر حقيقي خداست؛ در حالي كه عبادت آنها به رهبان و احبار باز مي‌گردد. پيروي و پذيرش اوامر و نواهي آنها، در واقع، عبادت آنهاست؛ زيرا كسي كه به ندايي غير از نداي الهي گوش سپرد و آنها را پيروي كند و به آن خشنود گردد، او را عبادت نموده است. از اين رو، خداوند، متابعت وسوسه‌هاي شيطاني را عبادت او برشمرد و مي‌فرمايد: (أَلَمْ أَعْهَدْ إِلَيْكُمْ يَا بَنِي آدَمَ أَن لَّا تَعْبُدُوا الشَّيْطَانَ إِنَّهُ لَكُمْ عَدُوٌ مُّبِينٌ(۳
و ابراهيم( فرمود: (يَا أَبَتِ لَا تَعْبُدِ الشَّيْطَانَ(۴.۵

4. استناد به ساير روايات

ملا صالح در تأييد روايات الكافي به ساير روايات استناد مي‌كند. او در سراسر شرح خود از اين روش بسيار بهره مي‌جويد.
در سخن امام كاظم( خطاب به هشام چنين آمده است:
و من لم يعقل عن الله لم يعقد قلبه علي معرفة ثابتة يبصرها و يجد حقيقتها في قلبه؛۶
كسي كه از جانب خدا خرد نيايد، دلش بر شناختي استوار گره نخورد كه به آن بينا گردد و حقيقتش را در دل دريابد.
شارح در توضيح اين عبارت چنين مي‌نويسد:
كسي كه علم خود را از جانب خداوند دريافت نكند، ايمان او ثابت و علم او باقي نيست؛ زيرا آن دو به كوچك‌ترين شبهه‌اي زدوده مي‌شوند؛ برخلاف كسي كه علم خود را از خدا دريافت كند؛

1.. سوره توبه، آيه ۳۱.

2.. الکافي، ج۱، ص۵۳.

3.. سوره يس، آيه ۶۰.

4.. سوره مريم، آيه ۴۴.

5.. شرح الکافي، ج۲، ص۲۷۶.

6.. الکافي، ج۱، ص۱۸؛ شرح الکافي، ج۱، ص۲۲۲.

  • نام منبع :
    فصلنامه علمي - پژوهشي علوم حديث 51
    تاريخ انتشار :
    بهار 1388
    سردبیر :
    محمدی نیک (ری شهری)، محمد
    صاحب امتیاز :
    دانشکده علوم حديث
    مدیر اجرایی :
    محمد قنبری
    نشانی :
    قم، بلوار پانزده خرداد، شهرک جهاد، مؤسسه علمی فرهنگی دارالحدیث، ص پ : 37185-3431
    تلفن :
    0251-7176131
    امور مشترکان :
    0251-7176413
    دورنگار :
    0251-7785050
    پست الکترونیک :
    ulumhadith@hadith.net
    امتیاز :
    علمی - پژوهشی، به استناد نامه شماره 6219/3 - 85/7/3 کمیسیون بررسی نشریات علمی کشور
    جانشین سردبیر :
    مهدی مهریزی
تعداد بازدید : 24468
صفحه از 171
پرینت  ارسال به