21
فصلنامه علمي - پژوهشي علوم حديث 51

به گفته منابع، وي پس از درگذشت امام كاظم( نخست در شمار قايلان به وقف قرار داشت؛ امّا در پي مكاتبه اي با امام رضا( به امامت آن حضرت ايمان آورد. ۱ رجاليان اماميه، بر اعتبار بزنطي تأكيد كرده و او را در شمار اصحاب اجماع آورده اند. ۲
شيخ طوسي، او را توثيق كرده، ۳ و نجاشي، او را نزد امام رضا و امام جواد(، «عظيم المنزلة» دانسته است. ۴
الجامع ـ كه در صدر آثار بزنطي قرار دارد ـ در بردارنده مجموعه اي از معارف اسلامي، بويژه فقه است كه تا روزگار محقّق حلّي، در دست بوده است، به طوري كه وي در كتاب المعتبر از آن نقل مي كرده است. ۵ كتاب المسائل ۶ و كتاب النوادر ـ كه از يحيي بن زكريا بن شيبان نقل گرديده ـ آثار ديگري است كه وي به رشته تحرير در آورده است. ۷
19. الجامع في الحديث، موسي بن القاسم بن معاوية بن وهب البجلي (م. اوايل قرن سوم)، از اصحاب امام رضا(. ۸ رجال شناسان، او را با الفاظي نظير «ثقة ثقة»، «جليل»، «واضح الحديث» و «حسن الطريقة» ستوده ۹ و در مقام تشبيه، كتاب او را با «كتب ثلاثون» حسين بن سعيد همانند دانسته اند. ۱۰ مجموعه مصنّفات او عبارت است از: كتاب الوضوء، كتاب الصلاة، كتاب الزكاة، كتاب الصيام، كتاب الحج، كتاب النكاح، كتاب الطلاق، كتاب الحدود، كتاب الديات، كتاب الشهادات، كتاب الأيمان و النذور، كتاب أخلاق المؤمن، كتاب الجامع، و كتاب الأدب. افزون بر اين كتب ـ كه بيشترينه آنها در ابواب فقه نگاشته شده ـ كتاب مسائل الرجال ـ كه درباره هيجده تن از راويان است ـ از ديگر آثار اوست. ۱۱
20. جامع الفقه، منذر بن محمّد بن منذر بن سعيد بن ابي الجهم قابوسي. وي از راويان موثّق ۱۲ امام جواد( ۱۳ و از مشهورترين افراد خاندان بزرگ شيعي «ابي الجهم» بوده كه در سده دوم هجري در كوفه مي زيسته است. ۱۴ افزون بر جامع ياد شده، او تأليفاتي در تاريخ داشته است كه عبارت اند از: وفود العرب

1.. اختيار معرفة الرجال، ج۲، ص۸۳۰.

2.. همان، ص۱۸.

3.. رجال الطوسي، ص۳۳۲.

4.. رجال النجاشي، ص۷۵.

5.. ر.ك: المعتبر، ج۱، ص۸۸، ۱۴۶، ۱۸۷، ۳۱۷ و ۳۵۷؛ ج۲، ص۲۲۱، ۲۳۶ و ۲۶۳.

6.. الفهرست، ابن نديم، ص۲۷۶.

7.. معجم رجال الحديث، ج۳، ص۱۹.

8.. رجال الطوسي، ص۳۷۸.

9.. رجال النجاشي، ص۴۰۵.

10.. الفهرست، طوسي، ص۲۴۳.

11.. همان، ص۴۱۸؛ اختيار معرفة الرجال، ج۲، ص۸۳۷.

12.. براي آگاهي بيشتر درباره آل أبي الجهم، ر.ك: دايرة المعارف بزرگ اسلامي، مدخل «آل أبي الجهم»؛ الفوائد الرجالية، ج۱، ص۲۷۲ ـ ۲۷۶.


فصلنامه علمي - پژوهشي علوم حديث 51
20

كتاب هاي فقهي، دسته بندي و باب بندي كرده است.
اكنون از نسخه هاي المشيخة ابن محبوب، كسي اطلاعي ندارد و آخرين خبري كه از آن در دست داريم، به زمان شهيد ثاني (م966ق) مربوط مي شود كه وي از المشيخة ابن محبوب، حدود هزار حديث گزينش و به خط خود، رونوشت و نسخه برداري مي كند. ۱
اگرچه المشيخة حسن بن محبوب، بر اساس موضوعات فقهي و يا غير آن مبوّب نبوده، امّا با تبويبي كه از سوي شاگردان وي انجام گرفته، مي توان اثر او را در زمره كتب جوامع محسوب كرد.
16. الجامع في الحلال و الحرام، عمرو بن عثمان ثقفي خزّاز، از راويان موثّق كوفه. ۲ از تاريخ ولادت يا وفات او نشاني در دست نيست، جز آن كه احمد بن محمّد بن خالد برقي (م 280 ق)، حسن بن علي بن فضّال (م 224 ق) ۳ و نيز ابراهيم بن هاشم (م. ح 260 ق) ۴ از راويان او به شمار مي روند. بنا بر اين، شايد در اواخر قرن دوم و نيمه اول قرن سوم مي زيسته است. نجاشي، الجامع او را كتاب نيكويي دانسته و از آن، به سه واسطه روايت مي كند. ۵ افزون بر اين كتاب، اثر ديگر ثقفي، كتاب النوادر است كه نجاشي از آن نيز روايت مي كند؛ ۶ امّا از آثار او تاكنون اثري يافت نشده است.
17. الفقه المكمّل (ثلاثين كتاباً)، ۷ ابومحمّد عبد الله بن مغيرة البجلي. اين محدّث از اصحاب اجماع و راويان موثّق كوفه و در شمار اصحاب امام كاظم( است. ۸ وي زماني، از طرفداران واقفه بوده است؛ امّا پس از مدتي از آن راه، بازگشته است. ۹ او را نگارنده سي كتاب مي دانند كه از آن ميان، كتاب الوضوء و كتاب الصلاة در دوران نجاشي، شناخته شده است. ۱۰
18. الجامع، احمد بن محمّد بن ابي نصر بزنطي مولي سكوني (م 221 ق). وي امام كاظم، امام رضا و امام جواد( را ملاقات كرده و از خواص ياران ايشان بوده است. ۱۱ افزون بر ائمّه(، بزنطي از شيوخي از اصحاب ائمّه نيز دانش، آموخته است كه مي توان كساني چون: عبد الله بن سنان، حماد بن عثمان، جميل بن دراج، ابان بن عثمان و عاصم بن حميد را از آنان برشمرد. در فهرست شاگردان و راويان او نيز نام شخصيت هايي برجسته چون: ابراهيم بن هاشم قمّي، حسين بن سعيد اهوازي، احمد بن محمّد برقي، حسن بن محبوب و علي بن مهزيار به چشم مي خورند. ۱۲

1.. همان.

2.. الذريعة، ج۱۶، ص۲۹۸.

3.. أمل الآمل، ج۱، ۸۶.

4.. رجال النجاشي، ص۲۸۷.

5.. نقد الرجال، ج۳، ص۳۳۸.

6.. ر.ك: الكافي، ج۳، ص۳۴۹؛ ج۴، ص۲۵۹ و ۳۷۶؛ ج۵، ص۳۶۷؛ ج۷، ص۲۰۶.

7.. رجال النجاشي، ص۲۱۵؛ رجال الطوسي، ص۳۴۰.

8.. اختيار معرفة الرجال، ج۲، ص۸۵۷.

9.. رجال النجاشي، ص۲۱۵.

10.. رجال الطوسي، ص۳۳۲، ۳۵۱، ۳۷۳.

11.. معجم رجال الحديث، ج۳، ص۲۳.

  • نام منبع :
    فصلنامه علمي - پژوهشي علوم حديث 51
    تاريخ انتشار :
    بهار 1388
    سردبیر :
    محمدی نیک (ری شهری)، محمد
    صاحب امتیاز :
    دانشکده علوم حديث
    مدیر اجرایی :
    محمد قنبری
    نشانی :
    قم، بلوار پانزده خرداد، شهرک جهاد، مؤسسه علمی فرهنگی دارالحدیث، ص پ : 37185-3431
    تلفن :
    0251-7176131
    امور مشترکان :
    0251-7176413
    دورنگار :
    0251-7785050
    پست الکترونیک :
    ulumhadith@hadith.net
    امتیاز :
    علمی - پژوهشی، به استناد نامه شماره 6219/3 - 85/7/3 کمیسیون بررسی نشریات علمی کشور
    جانشین سردبیر :
    مهدی مهریزی
تعداد بازدید : 24646
صفحه از 171
پرینت  ارسال به