برص در پوست و گوشت سرايت مي‌‌كند، ولي بهق در سطح پوست محدود مي‌‌ماند. ميتوان با فرو كردن سوزني در عضو مبتلا، بين بهق و برص فرق گذاشت. اگر خون آمد، معلوم ميشود بهق است و اگر مايعي سفيد خارج شد، برص ثابت ميشود. ۱
ايشان در جاي ديگر مي‌فرمايد:
شرط هشتمي براي نگاهدارنده كودك گفته شد و آن سلامت از بيماري مسري مانند جذام و برص است؛ زيرا نگاهداري چنين فردي براي بچه با خطر همراه است. ۲
صاحب جواهر (م1266ق) مي‌گويد:
اگرچه برص و بهق هر دو با سپيدي همراه‌اند، اما بين آن دو تفاوت است؛ زيرا بر خلاف بهق، برص در گوشت نفوذ مي‌‌كند و به استخوان مي‌رسد. از علايم برص آن‌كه اگر در عضو مبتلا سوزن فرو كني، خون خارج نشود، بلكه مايعي سفيد رنگ تراوش کند و عضو قرمز نگردد و پوستش فرو رفته و موي آن سپيد باشد. ۳
ديگر فقها نيز قريب به همين مطالب را گفته‌اند. ۴ برخي از مراجع معاصر نيز اطلاق برص بر بيماري ناشي از کار افتادن رنگ دانه‌هاي پوست را نفي کرده و فرموده‌اند:
برص سفيدي است که در بدن بروز مي‌کند و آن غير از بهق است که در اثر کاهش رنگ دانه‌ها در پوست ظاهر مي‌گردد. ۵
در منابع فقهي اهل سنت نيز اين بيماري را همين گونه تشريح کرده‌اند:
برص سفيدي تندي است که پوست را لکه دار مي‌کند و سرخي آن را از بين مي‌برد. مي‌گويند علامت اين بيماري آن است که موضع بيماري در اثر فشار دادن سرخ نمي‌شود. ۶
از آنچه گذشت، تفاوت برداشت پيشينيان و پزشكان كنوني به خوبي واضح ميشود. برخي محققان نيز بر وجود تفاوت و تهافت بين اين دو ديدگاه پي برده‌اند. ۷
براي حل اين تعارض دو راه پيموده شده است: برخي با تخطئه دريافت پيشينيان و خلاف واقع قلمداد كردن آن، تعريف پزشكي معاصر از برص را پذيرفته و بر همين منوال سير نموده‌اند. ۸
از كلام برخي نيز ميتوان استنباط كرد كه بر اين اعتقادند که اين تعارض از دگركوني حاصل در موضوع له و مفاد لفظ برص سرچشمه گرفته است. اين نكته، اگرچه صريحاً گفته نمي‌شود، ولي ادعا شده است كه لفظ برص از معنايي كه براي آن قرار داده شده بود، نقل شده و اكنون براي اشاره به معنايي ديگر به كار مي‌رود و آن معناي اول به فراموشي سپرده شده است. ۹
1.. فقه الصادق، ج۲۲، ص۷۸.
2.. مسالك الافهام، ج۸، ص۴۲۵.
3.. جواهرالكلام، ج۳۰، ص۳۳۲ و نك: همان، ص۳۳۱.
4.. كشف اللثام، ج۲، ص۷۱؛ كتاب النكاح، ص۲۲۸.
5.. احکام المرأة و الأسرة، ص ۱۰۴.
6.. مغني المحتاج، ج۳، ص۲۰۲.
7.. ر.ك: دانشنامه جهان اسلام، ج۳، ص۱۱۱؛ انحلال نكاح به واسطه عيب، ص۱۴۴-۱۴۵.
8.. دانشنامه جهان اسلام، ج۳، ص۱۱۱، مدخل برص ؛ انحلال نکاح به واسطه عيب، ص ۶۳ و ۱۴۲-۱۵۱.
9.. دائرة المعارف، ج۵، ص۳۳۰-۳۳۱، مدخل برص .
